Koku kaybı Alzheimer'ın erken uyarısı olabilir

Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatmak için erken dönemde tanı konulması büyük önem taşımaktadır. Geçmiş araştırmalar hastalığın ipuçlarını bir kişinin konuşma biçiminde, nefes alış şeklinde ve bağırsak mikrobiyotasında bulmuş olsa da, yeni bulgular daha farklı bir göstergeye işaret etmektedir. Alman Nörodejeneratif Hastalıklar Merkezi ve Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi'nden araştırmacılar, azalan koku alma duyusunun Alzheimer hastalığının en erken belirtilerinden biri olabileceğini ve hatta bilişsel bozulmalardan öncesinde ortaya çıkabileceğini tespit etmiştir.

Koku kaybının ardındaki biyolojik mekanizma

Daha önceki çalışmalar koku alma eksikliklerini Alzheimer'ın olası bir erken uyarısı olarak tanımlamış olsa da, bu durumun nasıl ortaya çıktığı konusundaki mekanizmalar belirsiz kalmıştır. Yeni araştırmada, bilim insanları hastalığın nöral temellerini ortaya çıkarmaya yönelik kapsamlı bir inceleme gerçekleştirmiştir. Araştırma ekibi, Alzheimer özellikleri taşıyan farelerden ve insan hastalarından alınan pozitron emisyon tomografisi (PET) taramalarını ve beyin dokusu örneklerini detaylı biçimde analiz etmiştir. Elde edilen bulgular, beynin bağışıklık tepkisinin Alzheimer'a bağlı koku kaybında kilit bir rol oynadığını ve görünüşe göre beynin koku algısı için ihtiyaç duyduğu nöronal lifleri öldürdüğünü göstermektedir.

Araştırmanın en önemli bulgusu, mikroglia olarak bilinen beyindeki özelleşmiş bağışıklık hücrelerinin koku soğanı ile locus coeruleus arasındaki bağlantıları kesmesidir. Koku soğanı, burundaki koku reseptörlerinden gelen sinyalleri alan ve analiz eden, ardından bu bilgiyi işlenmek üzere beynin diğer bölümlerine gönderen bir ön beyin yapısıdır. Locus coeruleus ise beyin sapında yer alan ancak uzun sinir lifleri aracılığıyla koku soğanını ve diğer beyin bölgelerini etkileyen bir yapıdır. Nörobiyolog Lars Paeger'in açıklamasına göre, locus coeruleus serebral kan akışını, uyku-uyanıklık döngülerini ve duyusal işlemeyi düzenlemektedir ve bu işlevler özellikle koku alma duyusu için de geçerlidir.

Mikroglia hücrelerinin sinir liflerini hedef alması

Alzheimer hastalığının erken aşamalarında, locus coeruleus'u koku soğanına bağlayan sinir lifleri boyunca önemli değişiklikler meydana gelmektedir. Bu değişiklikler, mikroglialara etkilenen liflerin kusurlu veya gereksiz olduğunu işaret etmektedir ve sonuç olarak bağışıklık hücreleri bu lifleri parçalamaktadır. Değişiklikler, fosfatidilserin olarak bilinen bir yağ asidinin membranın içinde bulunan konumundan dış tarafa taşındığı nöronların membranlarında ortaya çıkmaktadır. Mikroglialar tarafından saldırıya uğrayan muhtemelen bu yağ asididir.