100 yıllık tedavi yöntemi süper mikrop krizini çözebilir mi?

Antibiyotik direncinin küresel sağlık alanında gittikçe daha ciddi bir tehdit haline gelmesiyle, bilim insanları yüz yıl öncesine ait bir tedavi yöntemine yeniden yönelmeye başladı. Faj terapisi olarak bilinen bu yöntem, 1920'lerde yaygın olarak kullanılmış, ancak antibiyotiklerin keşfedilmesiyle geri plana itilmişti. Günümüzde ise, bakterilerin kullandığımız ilaçlara karşı geliştirdikleri direnç nedeniyle, bu eski yöntem yeniden gündeme gelmek üzere.

Bakteriler neden antibiyotiklere dirençli hale geliyor?

Tıbbi tedavilerin en temel sorunlarından biri, bakterilerin zamanla evrimleşerek kendilerini koruma mekanizmaları geliştirmesidir. Bir zamanlar çok etkili olan antibiyotik tedavileri, bugün birçok enfeksiyona karşı işe yaramaz hale gelebiliyor. Bu durum, halk sağlığı açısından ciddi bir kriz oluşturmaktadır. Özellikle hastanelerde ve yoğun bakım ünitelerinde görülen dirençli bakteriler, tedavi seçeneklerini sınırlandırıyor ve hastaların iyileşme şansını azaltıyor. Bilim insanları, bu soruna çözüm bulmak için alternatif yöntemleri araştırmaya başlamışlardır.

Faj terapisi nasıl çalışıyor?

Bakteriyofajlar, doğada bulunan ve yalnızca bakterileri hedef alan virüslerdir. Faj terapisinin temel prensibi oldukça basittir: bu virüsler, kendilerini bakteri hücrelerine yapıştırarak, hücreyi kendi çoğalması için bir araç haline getirirler. Bakteriyofaj DNA'sı bakteri hücresine enjekte edildikten sonra, hücre patlar ve daha fazla faj serbest bırakılır. Bu mekanizma, antibiyotiklerden tamamen farklı bir şekilde enfeksiyonları kontrol altına almayı sağlar. Faj terapisinin avantajlarından biri, doğada doğal olarak bulunması ve milyonlarca yıldır bakterileri kontrol etmesidir.

YjbH proteini: Bakterilerin gizli silahı

İbrani Üniversitesi ve Melbourne Üniversitesi'nden araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen yeni çalışma, faj terapisinin etkinliğini artırmak için önemli bir keşif yaptı. Araştırmacılar, Bacillus subtilis bakterisinin faj saldırısına karşı nasıl savunma yaptığını incelediler. Bulgularına göre, YjbH adlı protein, bakterilerin faj istilasını algılaması ve hasarı sınırlaması için kritik bir rol oynamaktadır. Bu protein, bakteriyofajın kendisini yapıştırdığı noktayı etkili bir şekilde kordon altına alır. Hücre daha sonra, kordon altına alınan alanı atmaya çalışarak bölünür ve umarız yıkımdan kurtulur. Moleküler biyolog Debnath Ghosal, bu mekanizmanın 'dışla ve hayatta kal' savunma stratejisini temsil ettiğini belirtmiştir.

Bu kaçış stratejisinin keşfedilmesi, bilim insanları için oldukça etkileyici bir bulgudur. Daha önce, bu tür sofistike savunma mekanizmalarının yalnızca daha karmaşık, çok hücreli organizmalarda mümkün olduğu düşünülüyordu. Ancak basit tek hücreli bakterilerin bile bu kadar gelişmiş bir strateji geliştirmiş olması, evrim biyolojisinin ne kadar dinamik olduğunu göstermektedir.