Sporcuların kalbinde gizli tehlike: Atriyal fibrilasyonun bilinmeyen yönleri

Türkiye'de ve dünyada egzersizin kalp sağlığı üzerindeki olumlu etkileri uzun süredir biliniyor. Ancak son dönemde yapılan araştırmalar, özellikle dayanıklılık sporlarıyla uğraşan bireylerde atriyal fibrilasyon riskinin beklenenden çok daha yüksek olduğunu gösteriyor. Atriyal fibrilasyon, kalpte düzensiz ve genellikle hızlı atımlara yol açan bir ritim bozukluğu olarak biliniyor ve hem kalp yetmezliği hem de inme riskini artırıyor. Sporcu olmayan bireylere kıyasla, dayanıklılık sporcularında bu riskin dört katına kadar çıkabildiği belirtiliyor. Bu durum, düzenli egzersizin genel sağlık üzerindeki faydalarına rağmen, aşırıya kaçıldığında kalp sağlığı açısından bazı riskler barındırabileceğine işaret ediyor.

Egzersiz ve kalp sağlığı: Ne kadar faydalı, ne kadar riskli?

Yapılan geniş kapsamlı analizlerde, haftada 150 ila 300 dakika arasında orta veya yoğun tempoda fiziksel aktivite yapan bireylerde atriyal fibrilasyon riskinin hareketsiz kişilere göre %10 ila %15 oranında azaldığı tespit edildi. Bu bulgu, egzersizin kalp sağlığını korumada önemli bir rol oynadığını destekliyor. Ancak, egzersiz miktarının önerilen seviyelerin çok üzerine çıkması durumunda, özellikle dayanıklılık sporcularında riskin artmaya başladığı gözlemleniyor. Araştırmalar, haftalık egzersiz süresinin önerilen miktarın üç katına çıkmasının kadınlarda atriyal fibrilasyon riskini %20 oranında daha da azalttığını, ancak erkeklerde bu koruyucu etkinin görülmediğini ortaya koydu. Bu noktada, cinsiyetler arasındaki farklılıkların da dikkate alınması gerektiği vurgulanıyor.

Atriyal fibrilasyon tanısı almış hastalarda da egzersizin önemli bir tedavi yöntemi olduğu belirtiliyor. Yapılan meta-analizler, düzenli egzersizin bu hastalarda aritmi nüks riskini %30 oranında azalttığını gösteriyor. Ayrıca, egzersiz sayesinde hastaların semptomlarında ve genel yaşam kalitesinde de belirgin iyileşmeler sağlanabiliyor. Ancak, hangi egzersiz türünün ve miktarının en etkili olduğu konusunda henüz kesin bir görüş birliği bulunmuyor. Program süreleri, egzersiz sıklığı ve antrenman yoğunluğu bireyler arasında büyük farklılıklar gösterdiği için, kişiye özel programların önemi giderek artıyor. Bu durum, tıp dünyasında kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının gerekliliğini bir kez daha gündeme getiriyor.

Dayanıklılık sporlarında artan atriyal fibrilasyon riski ve cinsiyet farkları

Dayanıklılık sporlarının, özellikle maraton ve ultra koşular gibi uzun süreli ve yüksek tempolu aktivitelerin popülaritesi son yıllarda Türkiye'de de hızla artıyor. Ancak bu tür sporların kalp üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılmış değil. Araştırmalar, egzersiz miktarı ile atriyal fibrilasyon riski arasında J şeklinde bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Yani, egzersiz miktarı önerilen seviyelere kadar artırıldığında risk azalıyor; fakat bu seviyelerin çok üzerine çıkıldığında, risk yeniden yükselmeye başlıyor. Özellikle haftada yedi saatten fazla yoğun egzersiz yapan erkeklerde atriyal fibrilasyon riskinin %12 oranında arttığı bildiriliyor. Kadınlarda ise bu kadar yüksek egzersiz seviyelerinde riskin artmadığı gözlemleniyor. Bu farklılığın, kadınların kalp yapısındaki ve hormonal yanıtlarındaki bazı koruyucu mekanizmalardan kaynaklanabileceği düşünülüyor. Özellikle östrojen hormonunun kalp adaptasyonlarını stabilize edici etkisi, kadın sporcularda riskin daha düşük olmasında rol oynayabilir.

İsveç'te yapılan ve yaklaşık 52.000 kayakçının incelendiği bir çalışmada, daha fazla yarışa katılan sporcularda atriyal fibrilasyon riskinin %30 daha yüksek olduğu, daha hızlı bitirme sürelerinin ise %20 daha fazla riskle ilişkili olduğu bulundu. Bu veriler, hem egzersiz miktarının hem de yoğunluğunun atriyal fibrilasyon riskini belirlemede önemli faktörler olduğunu gösteriyor. Sporcuların antrenman yükü ve yarış performansları, kalp üzerindeki uzun vadeli baskının artmasına neden olabiliyor. Özellikle genç sporcularda riskin daha yüksek çıkması, bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu ortaya koyuyor.