Soğuk havalarda vücudunuzun gizli kalori yakıcısı nasıl çalışıyor?

Soğuk mevsimler geldiğinde, vücudumuz sadece dış ısıtma araçlarına değil, aynı zamanda içsel bir enerji kaynağına da başvurmaktadır. Bilim insanları, kahverengi yağ adı verilen özel bir yağ türünün, obezite ve tip 2 diyabet gibi metabolik hastalıklarla mücadelede kullanılabileceğini düşünmektedir. Bu keşif, sağlık ve beslenme alanında yeni umutlar yaratmıştır ve araştırmacılar bu doğal mekanizmanın potansiyelini ortaya çıkarmaya çalışmaktadır.

Kahverengi yağ nedir ve nasıl çalışır?

Kahverengi yağ, vücudumuzda bulunan beyaz yağdan tamamen farklı bir yapıya ve işleve sahiptir. Kalçalar, bel ve bacaklara yapışan beyaz yağın aksine, kahverengi yağ kalori yakarak ısı üretme görevini yerine getirir. Doğduğumuz andan itibaren, her birimizin vücudunda bu özel yağ türünün bol miktarda rezervi bulunmaktadır ve bu rezervler, bebeklik döneminde iç ısıtıcı gibi davranarak sıcaklığı korumaya yardımcı olur. Bebekler titremek için yeterli kas kütlesine sahip olmadıkları için, şekerleri ve yağları ısıya dönüştürmek amacıyla kahverengi yağa güvenirler.

Kahverengi yağ hücrelerinin yapısı, onları diğer yağ hücrelerinden ayıran temel özelliktir. Bu hücreler, hücre içindeki enerji üreten fabrikalar olarak bilinen mitokondri adı verilen organelleri orantısız derecede yüksek sayıda içermektedir. Normal mitokondri, adenozin trifosfat (ATP) adı verilen evrensel enerji para birimi üretirken, kahverengi yağ hücrelerindeki mitokondri termogenin veya UCP1 adı verilen özel bir protein içerir. Bu protein, yiyeceklerden gelen kalorileri doğrudan ısıya dönüştürme yeteneği sağlar. Nottingham Üniversitesi'nde gelişimsel fizyoloji profesörü olan Michael Symonds, uyarıldığında kahverengi yağın birim kütle başına vücuttaki diğer herhangi bir doku veya organdan 300 kat daha fazla ısı üretme kapasitesine sahip olduğunu belirtmektedir. Bu muazzam enerji dönüştürme gücü, kahverengi yağı metabolik sağlık açısından son derece değerli kılmaktadır.

Kahverengi yağ hakkında bilinen bilgilerin çoğu, fareler ve sıçanlar gibi küçük memeliler üzerinde yapılan araştırmalardan kaynaklanmaktadır. Bu kemirgenler, kış aylarında kış uykusuna girdiklerinde sıcak ve ılık kalmalarına yardımcı olan geniş kahverengi yağ rezervlerine sahiptir. Atalarımız ve küçük hayvanlar için, soğuk sıcaklıklar hayatta kalma açısından büyük bir tehdit oluşturduğundan, enerji kaynaklarını ısıya dönüştürebilecek bir dokuya sahip olmak evrim açısından büyük bir avantaj sağlamıştır. Rockefeller Üniversitesi'nde moleküler metabolizmayı inceleyen doçent Paul Cohen, bu biyolojik mekanizmanın insanlık tarihindeki önemini vurgulamaktadır. Onlarca yıllık araştırma, en azından farelerde, kahverengi yağın kan dolaşımından şekerleri ve yağları emdiğini göstermiştir. Ayrıca kahverengi yağ, fareleri obeziteden ve diyabet ile kalp hastalığı gibi kiloyla bağlantılı metabolik hastalıklardan koruyormuş gibi görünmektedir.

Yetişkinlerde kahverengi yağın yeniden keşfi

Yetişkin insanlar, sıcak kalmak için başka yollar bulmada oldukça ustadır. Isıtmayı açmak, kalın bir yorgan altına girmek veya ekstra sıcak bir ceket giymek gibi seçenekler, kahverengi yağa olan ihtiyacı azaltmıştır. Bu nedenle, kahverengi yağın ergenlik dönemine kadar neredeyse tamamen kaybolduğu ve hepimizin aşina olduğu geleneksel beyaz kalça sarkan yağın onun yerini aldığı yaygın olarak varsayılmıştır. Çoğu bilim insanı, kahverengi yağın bebeklikten sonra sağlıkta anlamlı bir rol oynamasının imkansız olduğuna inanmıştır. Ancak bu düşünce, 2009 yılında köklü bir şekilde değişmiştir.