İnsan beyni yapay zekayı bilişsel esneklikle geride bırakıyor

Son yıllar içinde yapay zeka alanında yaşanan hızlı gelişmelere karşın, insan beyni hala becerileri bir görevden diğerine aktarma ve farklı öğrenme görevlerinde bilgisayarlar karşısında belirgin bir üstünlük korumuştur. Bu üstünlüğün arkasında yatan mekanizmaları anlamaya yönelik yeni bir bilimsel çalışma, beynin nasıl bu başarıyı elde ettiğine dair önemli ipuçları sunmaktadır.

Maymunlarla yapılan deney ve bilişsel Legolar

Princeton Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi tarafından yönetilen bu çalışmada, doğrudan insan denekleri yerine, biyolojik yapı ve beyin işlevselliği açısından insanlara oldukça benzer olan rhesus maymunları (Macaca mulatta) kullanılmıştır. Bu tercih, hayvan modellerinin insan beyin mekanizmalarını anlamada ne kadar değerli olabileceğini göstermektedir.

Araştırma kapsamında maymunlara bir ekran üzerinde çeşitli şekiller ve renkler gösterilmiş, hayvanlardan bu görsel uyarıcıları tanıması ve cevaplarını belirli yönlere bakarak vermesi istenmiştir. Bu süreçte, hayvanların beyin aktivitesini izlemek amacıyla ileri beyin taraması teknikleri kullanılmıştır. Taramalar sırasında araştırmacılar, maymun beyinlerinde örtüşen aktivite kalıpları ve paylaşılan sinirsel bölgeleri tespit etmeyi başarmışlardır.

Elde edilen veriler, maymun beyinlerinin görevler arasında geçiş yaparken farklı nöron gruplarını kullandığını açığa çıkarmıştır. Araştırmacılar bu nöron gruplarını 'bilişsel Legolar' olarak adlandırmışlardır. Bu benzetme oldukça anlamlıdır; tıpkı Lego blokları gibi, bu nöron grupları mevcut görevde kullanıldıktan sonra yeni görevler için yeniden amaçlandırılabilir ve yeniden birleştirilebilir. Bu yeniden yapılandırma yeteneği, en gelişmiş yapay zeka modellerinin bile rekabet edemeyeceği bir sinirsel esneklik göstermektedir.

Prefrontal korteks ve bilişsel esnekliğin merkezi

Araştırmacıların tanımladığı bilişsel Lego blokları, beynin prefrontal korteks bölgesinde yoğun bir şekilde yoğunlaşmıştır. Bu bölge, problem çözme, planlama ve karar verme gibi yüksek düzey bilişsel işlevlerle ilişkilidir ve bilişsel esnekliğin sağlanmasında kritik bir rol oynamaktadır. Prefrontal korteksin bu merkezi konumu, beynin farklı görevlere uyum sağlama yeteneğinin temelini oluşturmaktadır.

Çalışmanın dikkat çekici bulgularından biri, belirli bilişsel bloklara ihtiyaç duyulmadığında, bu blokların aktivitesinin azaldığı gözlemidir. Bu bulgu, beynin eldeki göreve daha iyi odaklanabilmek için gerekli olmayan sinirsel Legoları bir nevi 'dosyalayabildiğini' veya devre dışı bırakabildiğini göstermektedir. Bu mekanizma, beynin kaynaklarını verimli bir şekilde kullanmasını sağlar.

Princeton Üniversitesi'nden sinirbilimci Tim Buschman, bu bulguları açıklarken şu ifadeleri kullanmıştır: 'En son teknoloji yapay zeka modelleri bireysel görevlerde insani, hatta insanüstü performansa ulaşabilir. Ancak birçok farklı görevi öğrenmekte ve gerçekleştirmekte zorlanıyorlar.' Buschman'ın bu gözlemi, yapay zeka ile insan beyni arasındaki temel farkı vurgulayan önemli bir tespit olmuştur.

Üç görevli deney ve görevler arası öğrenme

Araştırmanın pratik uygulaması, maymunlara üç ayrı ama birbiriyle ilişkili görev sunulması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Bu görevlerde hayvanlar, şekiller ve renkler arasında ayrım yapabilmek için sürekli olarak öğrenmek ve bir görevde öğrendiklerini diğer görevlere uygulamak zorunda kalmışlardır. Bu tasarım, bilişsel esnekliğin gerçek dünya koşullarında nasıl çalıştığını gözlemlemeye imkan tanımıştır.

Buschman, bilişsel Lego bloklarının işleyişini bir bilgisayar programındaki fonksiyon kavramıyla karşılaştırarak açıklamıştır: 'Bir bilişsel bloğu bir bilgisayar programındaki bir fonksiyon gibi düşünüyorum. Bir nöron seti rengi ayırt edebilir ve çıktısı bir eylemi yönlendiren başka bir fonksiyona eşlenebilir. Bu organizasyon beynin o görevin her bir bileşenini sırayla gerçekleştirerek bir görevi yerine getirmesine olanak tanır.' Bu açıklama, beynin modüler yapısının ne kadar sofistike olduğunu göstermektedir.