Dünya sağlığı tehdit altında: Aşırı işlenmiş gıdaların gizli zararları

Dünyanın en büyük bilimsel incelemesinden elde edilen bulgular, aşırı işlenmiş gıdanın (UPF) insan vücudunun her büyük organ sisteminde zarara bağlantılı olduğunu ve küresel sağlık için sismik bir tehdit oluşturduğunu göstermektedir. Lancet dergisinde yayınlanan üç makaleden oluşan kapsamlı bir seri, milyonlarca insanın hazır yemekler, tahıllar, protein barları, gazlı içecekler ve fast food gibi aşırı işlenmiş gıdaları giderek artan oranlarda tükettiği bir dönemde bu sonuçlara ulaşmıştır. Araştırma, aşırı işlenmiş gıda tüketiminin sadece beslenme alışkanlıklarını değil, aynı zamanda insan sağlığının temel yapısını tehdit ettiğini ortaya koymaktadır.

Aşırı işlenmiş gıdanın yaygınlaşması ve sağlık riskleri

Aşırı işlenmiş gıda, her kıtada çocukların ve yetişkinlerin diyetlerinde taze gıdanın yerini hızla almaktadır. Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, ortalama diyetin yarısından fazlası artık aşırı işlenmiş gıdadan oluşmaktadır. Bazı nüfus grupları için, özellikle daha genç, daha yoksul veya dezavantajlı bölgelerden gelen insanlar için, diyetin yüzde 80'ine kadar aşırı işlenmiş gıda içeriği tipiktir. Bu alarmist rakamlar, aşırı işlenmiş gıda tüketiminin ne kadar yaygın hale geldiğini ve toplumun tüm kesimlerini etkilediğini göstermektedir.

Araştırma, aşırı işlenmiş gıdanın obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve depresyon dahil olmak üzere bir düzine sağlık durumunun artan riskiyle ilişkili olduğunu belirtmektedir. Dünyanın önde gelen 43 uzmanı tarafından incelenen kanıtlar, aşırı işlenmiş gıda açısından yüksek diyetlerin aşırı yeme, zayıf besinsel kalite ve zararlı kimyasallara ile katkı maddelerine daha yüksek maruziyetle bağlantılı olduğunu öne sürmektedir. Bu bulgular, aşırı işlenmiş gıdanın sadece kalori açısından yüksek olmadığını, aynı zamanda vücuda aktif olarak zarar veren bileşenler içerdiğini göstermektedir.

Araştırmanın kapsamı ve bulguları

Seri için yürütülen 104 uzun vadeli çalışmanın sistematik bir incelemesi, 92'sinin bir veya daha fazla kronik hastalığın ve tüm nedenlerden kaynaklanan erken ölümün daha büyük ilişkili risklerini bildirdiğini bulmuştur. Bu istatistikler, aşırı işlenmiş gıda tüketiminin sadece kısa vadeli sağlık sorunlarına değil, aynı zamanda yaşam beklentisinin azalmasına da neden olabileceğini göstermektedir. Araştırmanın bu kadar geniş kapsamlı olması ve bu kadar yüksek bir uyum oranı göstermesi, bulguların bilimsel olarak güçlü ve güvenilir olduğunu ortaya koymaktadır.

Lancet serisi yazarlarından biri olan Prof Carlos Monteiro, São Paulo Üniversitesi'nde halk sağlığı beslenmesi profesörü, bulguların aşırı işlenmiş gıda ile mücadele etmek için acil eylemin neden gerekli olduğunun altını çizmiştir. Monteiro, "Bu Lancet serisindeki ilk makale, aşırı işlenmiş gıdaların insan vücudundaki her büyük organ sistemine zarar verdiğini göstermektedir. Kanıtlar, insanların bunları tüketmek için biyolojik olarak uyarlanmadığını güçlü bir şekilde öne sürmektedir" demiştir. Bu açıklama, aşırı işlenmiş gıdaların insan fizyolojisine uygun olmadığını ve vücudun bu tür gıdaları işlemek için evrimsel olarak hazırlanmadığını vurgulamaktadır.

Nova sınıflandırma sistemi ve aşırı işlenmiş gıdanın tanımı

Monteiro ve Brezilya'daki meslektaşları, gıdalar için Nova sınıflandırma sistemini ortaya koymaktadırlar. Bu sistem, gıdaları işleme düzeyine göre dört kategoriye ayırmaktadır. Birinci kategori işlenmemiş veya minimal işlenmiş gıdaları, örneğin bütün meyveler ve sebzeleri içermektedir. Dördüncü ve son kategori ise aşırı işlenmiş gıdaları kapsamaktadır. Aşırı işlenmiş gıda kategorisi, genellikle yapay tatlandırıcılar, emülgatörler ve boyalar kullanılarak endüstriyel olarak üretilmiş ürünlerden oluşmaktadır.