Soya yağı tüketimi gizlice kilo aldırıyor mu? ABD'den çarpıcı araştırma

ABD'de gerçekleştirilen yeni bir bilimsel çalışma, soya yağı tüketiminin kilo alımında beklenenden daha büyük bir rol oynayabileceğini gösterdi. Özellikle yüksek miktarda soya yağı içeren diyetlerle beslenen farelerde belirgin kilo artışı gözlemlenirken, bu etkinin arkasındaki biyolojik mekanizmalar da araştırmacılar tarafından detaylı şekilde incelendi. Soya yağı, Amerika Birleşik Devletleri'nde en çok tercih edilen yemek yağlarından biri olmasının yanı sıra, işlenmiş gıdalarda da yaygın olarak kullanılıyor. Sonuçlar, bu popüler yağın obeziteyle ilişkili metabolik yolları tetikleyebileceğine işaret ediyor.

Soya yağı ve kilo alımı arasındaki bağlantı

UC Riverside Üniversitesi'nde yürütülen araştırmada, yüksek yağ oranına sahip ve bol miktarda soya yağı içeren diyetlerle beslenen farelerin büyük bölümünde gözle görülür bir kilo artışı kaydedildi. Ancak genetik olarak değiştirilmiş ve karaciğer proteinlerinde farklılık bulunan bir fare grubunda ise bu kilo artışı yaşanmadı. Araştırmacılar, bu genetik değişikliğin, yağ metabolizmasında görevli yüzlerce geni düzenleyen karaciğer proteinlerinin farklı bir versiyonunu ürettiğini belirledi. Özellikle bu protein, vücudun soya yağında bolca bulunan linoleik asidi nasıl işlediğini de etkiliyor. Bilim insanları, bu bulgunun bazı insanların soya yağı açısından zengin bir beslenmeyle diğerlerine göre neden daha hızlı kilo aldığını anlamak için önemli bir adım olduğunu vurguladı.

Yapılan çalışmada, soya yağı tüketiminin kilo alımına yol açan biyolojik süreçleri tetiklediği ve bu süreçlerin linoleik asit üzerinden gerçekleştiği ortaya kondu. Linoleik asit, vücutta oksilipin adı verilen bileşenlere dönüştürülüyor. Bu oksilipinler, iltihaplanma ve vücut yağının birikimiyle ilişkilendiriliyor. Araştırmada, genetik olarak değiştirilmiş farelerin, aynı yüksek yağlı soya yağı diyetine rağmen çok daha az oksilipin ürettiği ve karaciğer dokularının daha sağlıklı olduğu gözlemlendi. Ayrıca, bu farelerde mitokondriyal aktivitelerin de iyileştiği ve bunun kilo alımını engelleyici bir etki yarattığı belirtildi.

İnsanlarda soya yağına verilen tepkiler neden farklı?

İnsan vücudu da, tıpkı farelerde olduğu gibi, karaciğer proteinlerinden HNF4α'nın iki farklı formunu üretiyor. Ancak insanlarda, bu proteinlerin daha az rastlanan versiyonu genellikle ancak kronik hastalık, uzun süreli açlık ya da alkolik yağlı karaciğer gibi metabolik stres durumlarında ortaya çıkıyor. Bu farklılık, yaş, cinsiyet, ilaç kullanımı ve genetik geçmiş gibi faktörlerle birleştiğinde, bazı bireylerin soya yağına karşı daha hassas olmasının nedenini açıklayabilir. Araştırmacılar, bu bulguların soya yağı tüketiminin kişiden kişiye değişen etkilerini anlamada önemli bir katkı sunduğunu ifade ediyor.

Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu ise, linoleik asidin vücutta oksilipinlere dönüşümünde rol oynayan iki ana enzim ailesinin seviyelerinin genetik olarak değiştirilmiş farelerde belirgin şekilde düşük olması. Bu enzimlerin işlevi, tüm memelilerde – dolayısıyla insanlarda da – oldukça korunmuş durumda. Ancak, genetik yapı, beslenme alışkanlıkları ve çevresel faktörler, bu enzimlerin seviyelerinde önemli değişikliklere yol açabiliyor. Bu nedenle, soya yağı tüketiminin kilo alımı üzerindeki etkisi kişisel farklılıklar gösterebiliyor.

Oksilipinler ve obezite ilişkisi

Araştırmacılar, kilo alımıyla bağlantılı olan oksilipin türlerini linoleik asit ve soya yağında bulunan alfa-linolenik asitten türeyen belirli bileşenlere kadar daralttı. Bu oksilipinlerin, normal farelerde kilo alımı için gerekli olduğu tespit edildi. Ancak, düşük yağlı diyetle beslenen genetik olarak değiştirilmiş farelerde de oksilipin seviyelerinde artış gözlemlenmesine rağmen, bu farelerde obezite gelişmedi. Bu durum, oksilipinlerin tek başına kilo alımını tetiklemek için yeterli olmadığını, diğer metabolik faktörlerin de devreye girdiğini gösteriyor.