D vitamini eksikliği gizli tehlike mi? Uzmanlar uyarıyor

Türkiye'de kış aylarının gelmesiyle birlikte, güneş ışığından daha az yararlanılması D vitamini eksikliği sorununu yeniden gündeme taşıyor. D vitamini, halk arasında 'güneş vitamini' olarak bilinse de, vücudun sadece kemik sağlığı için değil, bağışıklık sistemi ve kalp sağlığı başta olmak üzere pek çok hayati fonksiyonu için de kritik bir rol oynuyor. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, D vitamini eksikliğinin sadece kemik erimesi ve raşitizm gibi klasik hastalıklarla sınırlı kalmadığını, aynı zamanda bağışıklık sistemi ve kalp-damar hastalıkları üzerinde de etkili olabileceğini ortaya koyuyor. Türkiye gibi güneşli ülkelerde dahi, özellikle kış aylarında ve kapalı ortamlarda daha fazla vakit geçirilen dönemlerde D vitamini eksikliği yaygın bir sorun olmaya devam ediyor.

D vitamini eksikliğinin kökenleri ve kemik sağlığı üzerindeki etkileri

D vitamini, insan vücudunda başta kemik sağlığı olmak üzere birçok temel işlevi destekleyen bir vitamindir. Tarihsel olarak, yaklaşık bir asır önce İngiltere'de 'İngiliz hastalığı' olarak bilinen raşitizmin tedavisi için araştırılan D vitamini, kemiklerin güçlenmesinde ve sağlıklı bir şekilde gelişmesinde kilit rol oynar. D vitamini, vücudun kalsiyumu emmesini sağlar; bu da kemiklerin sürekli olarak yenilenmesi ve güçlenmesi için gereklidir. Yeterli D vitamini olmadan, vücut kalsiyumu yeterince kullanamaz ve bu durum kemiklerin zayıflamasına, çocuklarda raşitizme ve yetişkinlerde ise osteoporoz gibi hastalıklara yol açabilir. Dünya Sağlık Örgütü ve birçok sağlık otoritesi, bebeklerin en az bir yaşına kadar D vitamini takviyesi almasını önermektedir. Türkiye'de de özellikle kış aylarında güneş ışığından yeterince faydalanılamadığı için, D vitamini eksikliği çocuklarda ve yetişkinlerde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak öne çıkmaktadır.

Bağışıklık sistemi ve kalp sağlığı: D vitamini eksikliğinin ötesindeki etkiler

Geleneksel olarak kemik sağlığı ile ilişkilendirilen D vitamini, son yıllarda yapılan araştırmalarla birlikte bağışıklık sistemi ve kalp sağlığı üzerinde de etkili olduğu ortaya konmuştur. D vitamini eksikliği, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve vücudun enfeksiyonlara karşı direncinin azalmasına neden olabilir. Özellikle soğuk algınlığı ve grip gibi solunum yolu enfeksiyonlarının daha sık görülmesiyle D vitamini eksikliği arasında bağlantılar kurulmuştur. Bununla birlikte, D vitamini takviyelerinin bu tür enfeksiyonları tamamen önleyip önleyemeyeceği konusunda bilimsel bulgular halen tartışmalıdır. 37 klinik çalışmanın incelendiği yakın tarihli bir meta-analiz, D vitamini takviyelerinin akut solunum yolu enfeksiyonlarını önlemede belirgin bir fayda sağlamadığını göstermiştir. Kalp sağlığı açısından ise, D vitamini eksikliği hipertansiyon ve kalp krizi gibi kardiyovasküler olayların riskini artırabilir. Ancak, D vitamini takviyelerinin bu riskleri azaltıp azaltmadığı konusunda bilim dünyasında kesin bir görüş birliği henüz sağlanamamıştır.

D vitamini nasıl alınır ve eksiklik nasıl tespit edilir?

D vitamini, esas olarak güneş ışığına maruz kalındığında ciltte sentezlenir. Türkiye gibi güneşli ülkelerde dahi, kış aylarında güneş ışığından yeterince yararlanılamaması D vitamini eksikliğine zemin hazırlayabilir. D vitamini besinlerle de alınabilir; yağlı balıklar, yumurta sarısı, mantar ve D vitaminiyle zenginleştirilmiş süt ve tahıllar başlıca kaynaklardır. Ancak, günlük ihtiyacın tamamı besinlerle karşılanamayabilir. Bir kişinin D vitamini düzeyini ölçmek için en yaygın yöntem, kandaki 25-hidroksikolekalsiferol (25(OH)D) seviyesinin tespit edilmesidir. Dünya genelinde, 30 nanomol/litrenin altındaki seviyeler D vitamini eksikliği olarak kabul edilmektedir. Ancak, ideal D vitamini seviyesi ve bu seviyeye ulaşmak için ne kadar güneş ışığına veya takviyeye ihtiyaç olduğu konusunda uzmanlar arasında görüş ayrılıkları devam etmektedir. Ayrıca, ciltteki melanin miktarı gibi bireysel faktörler de D vitamini sentezini etkileyebilir.