Meksika'da Popocatépetl'in gizemi! Bilim insanları volkanın derinliklerine indi

Meksika'nın en aktif ve en çok izlenen yanardağlarından biri olan Popocatépetl'in iç yapısı, ilk kez üç boyutlu olarak görüntülendi. Meksika Ulusal Otonom Üniversitesi'nden (UNAM) araştırmacıların yıllar süren titiz çalışmaları sonucunda elde edilen bu görüntüler, hem bilim dünyasında hem de bölge halkı arasında büyük bir merak uyandırdı. Popocatépetl'in altında neler olup bittiğini anlamak, çevresinde yaşayan yaklaşık 25 milyon insan için yaşamsal önem taşıyor. Elde edilen veriler, olası patlamaların etkilerini önceden tespit edebilmek ve yetkililerin daha hızlı, güvenilir önlemler almasını sağlamak açısından kritik bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.

Popocatépetl'in iç yapısı ilk kez detaylı olarak haritalandı

UNAM Jeofizik Enstitüsü'nün volkanoloji bölümünden bir ekip, Popocatépetl'in iç yapısını üç boyutlu olarak haritalamak için beş yıl boyunca zorlu koşullarda çalıştı. 5.452 metre yüksekliğe sahip bu devasa volkanın yamaçlarına, ağır ekipmanlar taşıyarak tırmanan bilim insanları, hem kötü hava şartlarıyla hem de volkanik patlamalarla mücadele etti. Ekip, Meksika Ulusal Afet Önleme Merkezi'nin sağladığı 12 sismografı 22'ye çıkararak, volkanın çevresini tamamen kapsayan bir sismik ağ oluşturdu. Bu cihazlar, yer altındaki titreşimleri saniyede 100 kez ölçerek, volkanın içindeki hareketleri ayrıntılı biçimde kaydetti. Toplanan veriler, yapay zeka destekli algoritmalarla analiz edilerek, magma birikimlerinin ve yer altı yapıların konumları tespit edildi. Böylece Popocatépetl'in içindeki magma odaları ve havalandırma kanalları, ilk kez bu kadar net bir şekilde ortaya kondu.

Yapay zeka ve sismik verilerle volkanın sırları çözüldü

Projenin başında yer alan Profesör Marco Calò ve ekibi, elde ettikleri sismik verileri işlemek için yapay zeka teknolojilerinden yararlandı. Doktora öğrencisi Karina Bernal'ın geliştirdiği özel algoritmalar sayesinde, Popocatépetl'deki farklı sismik sinyaller ayrıştırıldı ve kataloglandı. Bu sayede, volkanın derinliklerinde hangi tür malzemelerin, hangi sıcaklık ve derinlikte bulunduğu detaylı biçimde haritalandı. Araştırmanın sonucunda, kraterin yaklaşık 18 kilometre altına kadar inen ve farklı derinliklerde yer alan magma havuzları tespit edildi. Özellikle kraterin güneydoğusunda daha yoğun magma birikimleri olduğu belirlendi. Bu bulgular, Popocatépetl'in patlama riskinin ve olası etkilerinin daha iyi anlaşılmasına olanak tanıyor. Ayrıca, geçmişte yapılan düşük çözünürlüklü görüntülemelere kıyasla, bu yeni 3D haritalama, volkanın iç dinamiklerini çok daha ayrıntılı biçimde gözler önüne serdi.

Popocatépetl'in çevresinde yaşayan milyonlarca insan için kritik bulgular

Popocatépetl, çevresinde yaklaşık 25 milyon insanın yaşadığı bir bölgede yer alıyor. Volkanın patlaması durumunda, evler, okullar, hastaneler ve beş büyük havaalanı doğrudan etkilenme riskiyle karşı karşıya. Bu nedenle, volkanın iç yapısının ve magma hareketlerinin anlaşılması, bölge halkı ve yetkililer için hayati önem taşıyor. Elde edilen 3D görüntüler, olası bir patlama öncesinde yetkililerin daha hızlı ve etkili kararlar almasına yardımcı olacak. Ayrıca, bu çalışma sayesinde volkanın içindeki hareketlerin izlenmesi ve patlama riskinin önceden tespit edilmesi mümkün hale geliyor. Bilim insanlarının elde ettiği bulgular, Popocatépetl'in sadece Meksika için değil, tüm dünya için önemli bir doğal laboratuvar olduğunu bir kez daha gösterdi.

Popocatépetl'in tarihçesi ve volkanik aktiviteleri

Popocatépetl, bugünkü formunu yaklaşık 20 bin yıl önce aldı ve 1994'ten bu yana aktif olarak faaliyet gösteriyor. Günümüzde neredeyse her gün duman, gaz ve kül püskürten volkan, zaman zaman büyük patlamalarla gündeme geliyor. En son büyük patlama 2023 yılında yaşandı. Volkanın ana havalandırmasının üzerinde periyodik olarak oluşan kubbe, bir süre sonra çökerek patlamalara yol açıyor. Tarihte, Popocatépetl'in patlamaları bölgedeki köylerin kül altında kalmasına ve önemli sosyal değişimlere neden oldu. Ayrıca, 20. yüzyılın başlarında kraterden kükürt çıkarmak için yapılan insan müdahaleleri de patlamalara yol açtı. Popocatépetl, sera gazı salınımı açısından da dikkat çekiyor; ancak yaydığı gaz miktarı, yakınlardaki Meksiko Şehri'nin insan kaynaklı emisyonlarının yanında oldukça düşük kalıyor.