Mars'ın güney kutbunda gizemli örümcek lekeleri! ESA'nın yeni görüntüleri şaşırttı

Mars'ın güney kutbunda her yıl tekrarlanan gizemli bir doğa olayı, Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) yeni yayınladığı görüntülerle bir kez daha bilim dünyasının gündemine oturdu. ESA'nın Mars Express ve ExoMars yörünge araçları tarafından kaydedilen fotoğraflarda, yüzlerce koyu lekenin soluk kumlar üzerinde belirginleştiği görülüyor. Bu lekeler, ilk bakışta örümcek sürülerini andırsa da aslında Mars'ın benzersiz atmosferik ve yüzey süreçlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkıyor. Özellikle İnka Şehri adı verilen bölgede gözlemlenen bu oluşumlar, Mars'ın mevsimsel döngüsünün ve karbondioksit gazının gezegen yüzeyinde nasıl etkili olduğunu gözler önüne seriyor.

ESA'nın yeni görüntüleri: Mars'ta örümcek sezonu yeniden başladı

ESA'nın Mars Express ve ExoMars yörünge araçları tarafından kaydedilen son görüntüler, Mars'ın güney kutbuna yakın İnka Şehri bölgesinde yüzlerce koyu lekenin ortaya çıktığını gösteriyor. Bu lekeler, yörüngeden bakıldığında adeta örümcek sürülerini andırıyor. Ancak, bilim insanları bu oluşumların canlılarla ilgisi olmadığını, aksine Mars'ın yüzeyini kaplayan kuru buz tabakasının altından patlayan karbondioksit gazının geride bıraktığı izler olduğunu belirtiyor. Mars'ın ince atmosferi, kış aylarında karbondioksitin yere donarak yaklaşık bir metre kalınlığında katmanlar oluşturmasına neden oluyor. Bahar geldiğinde ise güneş ışınları bu buz tabakasının altındaki koyu renkli toprağı ısıtarak karbondioksitin doğrudan gaz haline geçmesine yol açıyor. Bu süreçte gaz, buzun altında birikerek basınç oluşturuyor ve zayıf noktaları bulup yüzeye fışkırıyor. Böylece, toz ve kumla birlikte yüzeyde koyu renkli, fan şeklinde lekeler meydana geliyor. Bu lekeler, yaklaşık 45 metre ile bir kilometre arasında değişen büyüklüklerde olabiliyor ve Mars'ın yüzeyinde dallanan sığ çukurların oluşmasına da yol açıyor.

Bilim insanları, bu oluşumlara Latince 'örümcek' anlamına gelen 'araneiform' adını veriyor. Araneiform araziler, Mars'a özgü jeolojik yapılar olarak kabul ediliyor ve Dünya'da doğrudan bir karşılığı bulunmuyor. ESA'nın yeni görüntüleri, bu örümcek lekelerinin özellikle İnka Şehri bölgesinde yoğunlaştığını ve her bahar mevsiminde yeniden ortaya çıktığını ortaya koyuyor. Bu durum, Mars'ın atmosferik ve yüzey süreçlerinin ne kadar dinamik ve değişken olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.

Karbondioksit gazı: Mars'taki örümceklerin anahtarı

Mars'ta örümcek lekelerinin oluşmasının temel nedeni, gezegenin atmosferinde bol miktarda bulunan karbondioksit gazı. Mars'ın atmosferi büyük oranda karbondioksitten oluşuyor ve bu gazın önemli bir kısmı her kış kutuplarda donarak yüzeyde kalın buz tabakaları meydana getiriyor. Yapılan araştırmalar, Mars atmosferinin yaklaşık dörtte birinin bu mevsimsel buz tabakalarında kilitlendiğini ve bahar aylarında tekrar atmosfere karıştığını gösteriyor. Bu mevsimsel döngü, karbondioksiti Mars'taki en aktif değişken madde haline getiriyor. Gaz ve buz arasındaki bu etkileşim, yüzeyde tozun kalkmasına, çukurların ve olukların oluşmasına ve örümcek lekelerine neden olan gayzerlerin harekete geçmesine yol açıyor.

Bilim insanları, bu mevsimsel karbondioksit sisteminin Mars yüzeyini şekillendiren başlıca güçlerden biri olduğunu düşünüyor. Özellikle bahar aylarında güneş ışınlarının etkisiyle karbondioksit gazı hızla buharlaşıyor ve yüzeyde dramatik değişimlere neden oluyor. Bu süreç, Mars'ta gözlemlenen örümcek lekelerinin her yıl yeniden ve farklı desenlerde ortaya çıkmasına imkan tanıyor. Dünya'da ise benzer bir süreç yaşanmıyor; çünkü Dünya'nın atmosferi ve sıcaklık koşulları bu tür bir karbondioksit döngüsüne izin vermiyor. Mars'taki bu benzersiz süreç, gezegenin iklimi ve yüzey şekilleri hakkında önemli ipuçları sunuyor.

İnka Şehri: Mars'ın sıradışı jeolojik laboratuvarı

ESA'nın yeni görüntülerinin odaklandığı İnka Şehri bölgesi, Mars'ın güney kutbuna yakın konumuyla dikkat çekiyor. Bu bölge, düz sırtların oluşturduğu yoğun bir labirent yapısıyla tanınıyor ve ilk olarak 1970'lerde NASA'nın Mariner 9 uzay aracı tarafından keşfedilmişti. İnka Şehri, resmi adıyla Angustus Labyrinthus, yaklaşık 86 kilometre çapında bir dairenin bir kısmını takip eden sırtlardan oluşuyor. Araştırmacılar, bu yapının eski bir çarpma kraterinin zamanla lavlarla dolması ve çevresindeki daha yumuşak malzemenin aşınmasıyla ortaya çıktığını düşünüyor. Alternatif olarak, bazı bilim insanları bu sırtların fosilleşmiş kumullar veya buzul süreçleriyle oluşmuş eskerler olabileceğini öne sürüyor.