Bilim dünyasını şaşırtan keşif: Süngerler Dünya'nın ilk sakinleri olabilir mi?

Bilim insanları, Dünya'daki ilk hayvanın tam olarak nasıl görünmüş olabileceği sorusu üzerinde yoğun tartışmalar yürütmektedir. Bu temel sorunun cevabını bulabilmek için araştırmacılar genetik verilerden fosil kalıntılarına kadar birçok kaynaktan yararlanmaya çalışmışlardır. Ancak geçtiğimiz yıllarda yapılan çalışmalar, bu konuda yeni ve çarpıcı bulgular ortaya koymaya başlamıştır.

Sünger mi, tarak denizanası mı: Tartışmanın iki tarafı

Genetik analize dayalı olarak yapılan araştırmalarda, bazı bilim insanları günümüzde yaygın olarak görülen sünger türlerinin, diğer adıyla demosponges olarak bilinen Porifera grubunun, orijinal hayvan atamıza en çok benzediğini savunmaktadırlar. Buna karşılık, başka bir grup araştırmacı ise tarak denizanalarının bu unvana daha layık olduğunu ileri sürmektedir. Her iki grup da kendi görüşlerini desteklemek için çeşitli kanıtlar sunmakta ve bu konudaki tartışma bilim dünyasında hala devam etmektedir.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde yürütülen yeni bir araştırma projesi, bu uzun süredir devam eden tartışmaya önemli bir katkı yapmış ve teraziyi sünger takımının lehine çevirmiştir. Araştırma ekibi, kimyasal ipuçlarını bir araya getirerek, sünger benzeri hayvanların 541 milyon yıldan daha önce, Neoproterozoyik döneminde ortaya çıkmış olabileceğini öne sürmüştür. Bu bulgu, eğer doğrulanırsa, ilk hayvanların kimliği konusundaki tartışmayı tamamen değiştirebilecek niteliktedir.

Fosil kaydının yetersizliği ve kimyasal çözüm

Ne yazık ki, Dünya'nın jeolojik tarihini anlatan fosil kaydı, hayvanların ilk dönemlerine ilişkin yalnızca çok eksik ve parçalı bir resim sunmaktadır. Tarak denizanası ve sünger gibi yumuşak gövdeli hayvanlar için kanıt bulmak oldukça zor bir iş olmuştur, çünkü bu canlılar kemik, kıkırdak gibi sert malzeme türlerine sahip değillerdir ve bu nedenle iyi fosilleşmezler. Süngerler bazen kalsiyum karbonat veya silika içeren küçük yapılar olan biyomineralize spiküllerini bırakabilmişse de, en son bulgular en erken sünger türlerinin bu formlardan yoksun olduğunu göstermektedir. Tarak denizanalarının ise ilk hayvan olma iddiası esas olarak genetik analize dayanmakta, somut fosil kanıtına değil.

Bu zorluk karşısında, MIT'deki araştırmacılar yaratıcı bir yöntem geliştirmişlerdir. Geleneksel fosiller olmadan hayvan yaşamı için süngerimsi bir kökeni destekleyebilecek kimyasal imzalar aramak üzere, Ediacaran dönemine ait petrol ve tortulları dikkatli bir şekilde taramışlardır. Roger Summons, MIT'de jeobiyoloji alanında çalışan bir araştırmacı, bu konuda şöyle açıklama yapmıştır: "Bu organizmaların o zamanlar tam olarak nasıl göründüğünü bilmiyoruz, ama kesinlikle okyanusta yaşamış olacaklardı, yumuşak gövdeli olacaklardı ve silika iskeletleri olmadığını varsayıyoruz." Bu ifade, araştırmacıların ne kadar dikkatli ve temkinli bir şekilde çalıştığını göstermektedir.

C30 sterolleri: Eski süngerlerden kalan kimyasal imza

Summons'ın dahil olduğu 2009 tarihli bir çalışma, Umman'dan alınan Marinoan kayasında sünger benzeri sterollerin bol miktarda fosil kanıtı olduğunu bildirmiştir. Bu nadir C30 sterolleri, tüm karmaşık organizmaların hücre zarlarında bulunan yağlı organik bileşiklerdir ve erken sünger aktivitesine işaret etmektedir. Yaşam stratejileri süngerlerden önce gelen daha basit organizmalar bu sterolleri üretmezler, ancak modern demosponges türleri bunları üretmektedir. Bu fark, oldukça önemli bir göstergedir. Makalenin baş yazarı, MIT'de organik jeokimya alanında çalışan Lubna Shawar, bu bulguyu şöyle değerlendirmiştir: "30 karbonlu bir sterol bulmak çok alışılmadık bir durum." Bu ifade, bulunun ne kadar nadir ve önemli olduğunu vurgulamaktadır.