İnsan derisinden üretilen yumurta hücreleri kısırlık tedavisinde umut ışığı oluyor

Tıp dünyasında önemli bir gelişme yaşanırken, bilim insanları kısırlık araştırmalarında çığır açan bir başarıya imza attı. Sıradan deri hücrelerinden elde edilen genetik materyali kullanarak, döllenme kapasitesine sahip yumurta benzeri hücreler üretmeyi başaran araştırmacılar, bu alandaki ilk başarılı uygulamayı gerçekleştirdi. Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi'nden klinik biyolog Nuria Marti-Gutierrez öncülüğündeki ekip, fazla kromozomları ortadan kaldırmak için geliştirdikleri yeni bir teknik sayesinde, başarılı bir şekilde döllenebilen ve zigot haline gelişebilen insan yumurtaları oluşturdu.

Mitomeiyoz tekniği nedir?

Araştırmacıların geliştirdiği ve mitomeiyoz olarak adlandırılan bu yeni yöntem, doğal hücre bölünmesi sürecini yapay olarak taklit ederek çalışıyor. Tekniğin temel prensibi, amaçlanan ebeveynden alınan bir deri hücresinin çekirdeğinin, çekirdeği çıkarılmış bir donör yumurta hücresine aktarılması üzerine kuruluyor. Bu yeniden yapılandırılan yumurta, daha sonra kromozom tamamlayıcısının yarısını dışarı atmaya zorlanıyor ve böylece normal yumurta hücrelerinde bulunan 23 kromozoma sahip haploidi durumuna ulaşıyor. Ardından bu haploid yumurta, diğer amaçlanan ebeveynden gelen sperm ile döllenerek, her ebeveynden yarısı olmak üzere toplam 46 kromozoma sahip normal bir zigot oluşturuluyor. Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi'nden kadın doğum uzmanı ve üreme endokrinologu Paula Amato, bu sürecin geleneksel yöntemlere kıyasla daha hızlı ve daha az genetik sapmalara neden olabileceğini belirtmiştir.

Araştırmanın sonuçları ve karşılaşılan zorluklar

Araştırmacılar, rıza gösteren donörlerden toplanan yumurta ve deri hücrelerini kullanarak 82 işlevsel yumurta hücresi üretmeyi başardı. Bu hücreler daha sonra donör sperm ile döllendi ve gelişim süreci gözlemlendi. Ancak sonuçlar beklentilerin tamamını karşılamadı. Üretilen yumurtaların büyük çoğunluğu, hücre bölünmesinin 4 ila 10 hücreli aşamasında gelişmeyi durdurdu. Yaklaşık yüzde 9'u blastosiste yani embriyonun erken gelişim aşamasına ulaşmayı başardı. Bu oran düşük görünse de, tekniğin işe yarayabileceğinin ilk başarılı kanıtı olarak kabul ediliyor. Deney, gelişen bir blastosistin genellikle hastaya implante edildiği altıncı günde sonlandırıldı. Elde edilen blastosistler, mitomeiyoz süresi boyunca ek kromozomal materyalin rastgele atılması nedeniyle kromozomal anormallik belirtileri gösterdi. Bu durum, tekniğin geliştirilmesi için ele alınması gereken önemli bir engel olarak karşımıza çıkıyor.

Kısırlık sorunu ve yeni çözüm yolları

Kısırlık, dünya çapında milyonlarca insanı etkileyen ciddi bir sağlık sorunudur. Tıbbi tanıma göre, 12 aylık deneme sonrasında başarılı bir hamilelik elde edilememesi olarak tanımlanan kısırlığın nedenleri çok çeşitli olabilir. Bu nedenler arasında düzgün çalışmayan üreme hücreleri, yani sperm veya yumurta hücrelerinin işlev görmemesi yer alır. Yumurta hücrelerinin çalışmamasının da birçok sebebi bulunmaktadır. Kanser gibi hastalıklar, yaşa bağlı olarak yumurta sayısı ve kalitesinde meydana gelen düşüş, yumurta hücresi fonksiyonunun bozulmasına neden olabilir. Bu sorunlara karşı geliştirilen in vitro gametogenez (IVG) adı verilen teknik, hastanın kendi genetik materyalini kullanarak üreme hücresi yapılmasını içeriyor. Farelerde başarıyla uygulanmış olan bu yöntem, insanlarda henüz tam olarak başarılı olmamıştır. Somatik hücre çekirdek transferi (SCNT) ise IVG'nin bir çeşidi olup, yumurta hücresinin çekirdeğinin bir vücut hücresinin çekirdeği ile değiştirilmesini içeriyor.