Gizli hastalık ortaya çıkıyor! Yetişkinlerdeki dikkat bozukluğu teşhisleri neden hızla artıyor?

Konsantrasyon güçlükleri, iç huzursuzluk ve kontrolsüz davranışlar: Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile dikkat eksikliği bozukluğu (DİKB) yetişkinlerde giderek daha sık teşhis edilmektedir. Pek çok etkilenen kişi bu durumu, turbo modunda çalışan bir beyin ile tam bir blokaj arasında sıkışıp kalmak olarak tanımlamaktadır. Alman Tıp Dergisi'nde yayınlanan yeni araştırma verilerine göre, Yasal Sağlık Sigortası Merkez Enstitüsü'nden elde edilen istatistikler oldukça dikkat çekicidir. 2015 ile 2024 yılları arasında Almanya'da yetişkinlerde ilk kez teşhis edilen DEHB/DİKB vakalarının sayısı neredeyse üç kat artmıştır. Her on bin yasal sigortalıdan bugün yılda yaklaşık 26'sına yeni DEHB/DİKB teşhisi konulurken, dokuz yıl öncesinde bu rakam sadece dokuzdu. Bu artışın özellikle 40 yaş altı genç yetişkinleri etkilediği, bunun içinde de gençlerin, özellikle de genç kadınların teşhis oranlarının son yıllarda belirgin şekilde yükseldiği görülmektedir.

Gecikmeli teşhisler ve uzun yıllar boyunca gözden kaçan vakalar

Yetişkinlerde bu kadar çok DEHB/DİKB teşhisinin konulmasının temel nedeni, daha fazla insanın bu bozukluğa sahip olması değildir. Bunun yerine, DEHB ve DİKB özellikle yetişkinlerde uzun süre boyunca yetersiz teşhis edilmiştir. Bu durumun arkasında yatan başlıca sebep, birkaç on yıl öncesine kadar DEHB/DİKB'nin yetişkinlerde hiç görülmediğinin ve çocukluk döneminden sonra kendiliğinden geçtiğinin varsayılmasıdır. Ancak 1990'lı yıllardan itibaren yavaş yavaş yetişkinlerde de bu bozukluğun tanısı konmaya başlanmıştır. Freiburg Üniversite Kliniği'nde Yetişkinlik Çağında DEHB ve Borderline Kişilik Bozukluğu Çalışma Grubu Lideri Swantje Matthies, teşhis edilen birçok vakanın aslında gecikmeli teşhisler olduğunu belirtmektedir. Matthies'in açıklamasına göre, etkilenen kişiler çocukluk çağında zaten bu bozukluğa sahip olmuş, ancak o dönemde teşhis edilmemiştir. Şimdi yetişkinlik döneminde bu gecikmeli teşhisler ortaya çıkmaktadır. Bu durum, yıllarca tanısız yaşayan milyonlarca insanın nihayet uygun tedavi alabilme fırsatı bulduğunu göstermektedir.

Kadınlarda gözden kaçan semptomlar ve cinsiyet temelli teşhis farklılıkları

Genç kadınların son dönemde daha sık DEHB/DİKB teşhisi almasının nedeni, mutlaka daha fazla kadının bu bozukluğa sahip olması değildir. Daha ziyade, DEHB ve DİKB semptomları kadınlarda ve kız çocuklarında uzun yıllar boyunca sıklıkla gözden kaçırılmıştır. Sağlık sisteminde yaygın olduğu gibi, bu konudaki erken dönem araştırmaları neredeyse yalnızca erkek çocuklar ve erkeklerin verileri üzerine dayanmıştır. Bu nedenle, erkeklerde görülen tipik semptomlar uzun süre genel olarak DEHB/DİKB'nin tipik belirtileri olarak kabul edilmiştir. Günümüzde ise DEHB/DİKB'nin kadınlarda ve kız çocuklarında, her zaman olmasa da çoğu zaman, erkek cinsiyetten farklı şekilde ortaya çıktığı bilinmektedir. Erkek çocuklar ve erkekler sıklıkla hiperaktif ve dürtüsel davranırken, kız çocukları ve kadınlar daha çok dalgın ve dikkatsiz görünmektedir. Freiburg Üniversitesi'nden Swantje Matthies, kız çocuklarının ve kadınların çocukluk çağında daha az tanındığını, çünkü semptomlarının genellikle daha az göze çarptığını vurgulamaktadır. Bu nedenle, genç kadınlar şimdi teşhisi daha sık telafi etmektedir. Cinsiyet temelli bu farklılık, sağlık sisteminde kadınların sağlığına yönelik daha dikkatli bir bakış açısının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Sosyal medya etkisi ve teşhislerdeki artışın gerçekliği

DEHB/DİKB konusu son yıllarda sosyal medya platformlarında giderek daha fazla yer almaktadır. Bu artan görünürlük, genç yetişkinlerin kendilerinde bu bozukluğun belirtileri olabileceğini daha hızlı fark etmelerine yol açmıştır. Ancak uzmanlar, teşhislerdeki büyük artışın büyük ölçüde bir moda olgusu veya yanlış teşhislerden kaynaklandığını düşünmemektedir. Frankfurt am Main'daki Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi'nde Psikiyatri, Psikosomatik ve Psikoterapi Kliniği Direktörü Andreas Reif, kendi kendine konulan teşhislerin kesinlikle tıbbi sistemden teşhis talebine yol açtığını ancak bundan bir hype veya normalliğin patolojikleştirilmesi çıkarmak uygun olmadığını belirtmektedir. Toplam yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde 2,5'inin DEHB/DİKB'den etkilendiğine dair tahminler bulunmaktadır. Bu nedenle, yetişkinlik çağında şimdi daha fazla yeni teşhis konulması, semptomların artık yetişkinlerde de tanındığının bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Genel olarak DEHB ve DİKB hala yetersiz teşhis edilmiş olabilir. Mannheim Ruh Sağlığı Merkez Enstitüsü'nden Oliver Hennig, Almanya'da DEHB'li yetişkinlerin teşhisi ve bakımının hala tatmin edici olmadığını, teşhisinin genellikle sadece özel muayenehanelerde sunulduğunu ve bunların büyük ölçüde aşırı yüklü olduğunu ifade etmektedir.