Araştırmacılar psikiyatrik hastalıkların gizli bağlantısını buldu

Sekiz bozukluk aynı genetik temeli paylaşıyor

Bilim insanları tarafından gerçekleştirilen yeni bir araştırma, psikiyatrik bozukluklar arasında daha önce bilinmeyen bir bağlantıyı açığa çıkarmıştır. Otizm, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), şizofreni, bipolar bozukluk, majör depresif bozukluk, Tourette sendromu, obsesif-kompulsif bozukluk ve anoreksiya gibi görünüşte farklı sekiz psikiyatrik durumun, ortak bir genetik yapı tarafından kontrol edildiği tespit edilmiştir. Bu keşif, bu hastalıkların neden sıklıkla aynı kişide veya aynı ailede birlikte görüldüğünü açıklamaya yardımcı olmaktadır.

Kuzey Carolina Üniversitesi'nden genetikçi Hyejung Won ve ekibi, bu paylaşılan genetik faktörleri detaylı bir şekilde incelemişlerdir. Araştırma kapsamında, bu sekiz psikiyatrik bozuklukla ilişkili 109 gen belirlenmiş ve bunların nasıl çalıştığı analiz edilmiştir. Bulgular, bu genlerin ürettiği proteinlerin birbirleriyle yüksek oranda etkileşim halinde olduğunu göstermektedir. Bu protein-protein etkileşimleri, beyin üzerinde yaygın ve çok katmanlı etkilere neden olabilmektedir.

Araştırmanın en önemli bulgusu, bu paylaşılan genetik faktörlerin beyin gelişiminin sadece bir aşamasında değil, birden fazla aşamasında aktif kaldığı yönündedir. Bu durum, aynı genetik varyantların farklı psikiyatrik bozuklukların gelişimine nasıl katkıda bulunabileceğini açıklamaktadır. Örneğin, otizm veya DEHB tanısı alan bireylerin yüzde 70'ine kadarı aynı zamanda başka bir psikiyatrik bozukluk da taşımaktadır. Bu yüksek ortak görülüş oranı, bu hastalıkların genetik olarak birbirleriyle bağlantılı olduğunun güçlü bir göstergesidir.

Gen varyantları beyin gelişimini çok yönlü etkiliyor

Araştırmacılar, bu sekiz psikiyatrik bozuklukla ilişkili neredeyse 18 bin genetik varyasyonu incelemişlerdir. Çalışmanın metodolojisi oldukça ileri teknoloji kullanılarak tasarlanmıştır. Bilim insanları, bu gen varyantlarını nöronlara dönüşecek öncü hücrelere yerleştirerek, insan gelişimi sırasında bu varyantların gen ifadesini nasıl etkilediğini gözlemlemişlerdir. Bu deneysel yaklaşım, araştırmacıların 683 genetik varyantı belirlemelerine ve bunların gelişmekte olan farelerin nöronlarında nasıl davrandığını keşfetmelerine olanak tanımıştır.

Araştırmanın sonuçları, pleiyotropi adı verilen bir genetik fenomeni ortaya koymaktadır. Pleiyotropi, birden fazla görünüşte ilgisiz özelliğin veya hastalığın arkasında aynı genetik varyantların bulunması durumudur. Bu araştırmada, pleiyotropik varyantlar, belirli psikiyatrik durumlara özgü gen varyantlarından çok daha fazla protein-protein etkileşiminde yer almıştır. Ayrıca, bu varyantlar daha fazla beyin hücresi türünde aktif olmuştur.