Kuzey Atlantik akıntısı çöküşün eşiğinde, Avrupa'ya buz çağı tehdidi

Okyanus derinliklerinden gelen uyarı sinyalleri

Kuzey Atlantik'te meydana gelen anormal değişimler, araştırmacıları gezegenin iklim sisteminin yavaş fakat tehlikeli bir dönüşüme tanık olabileceği konusunda endişelendirecek duruma getirmiştir. Science Advances dergisinde yayınlanan güncel bir araştırmaya göre, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın doğu kıyıları boyunca sıcaklıkları dengelemekte önemli rol oynayan geniş bir okyanus suları dolaşım sistemi, ciddi bir gerileme göstermektedir. Bu sistem, Kuzey Atlantik Subpolar Gyre olarak bilinmekte ve tropiklerden kuzeye doğru ısı taşıyarak sessiz ancak hayati bir işlev yerine getirmektedir. Çoğu insan tarafından fark edilmese de, bu doğal mekanizmanın işleyişi durduğunda, Londra veya New York gibi büyük şehirlerdeki kış koşulları, çok daha kuzey bölgelerindeki iklim özelliklerine benzeyen dramatik değişikliklere uğrayabilir.

Araştırma ekibinin bulguları oldukça ilginç bir kaynaktan gelmektedir. Uydu verileri veya hava istasyonlarından değil, deniz tabanının derinliklerinde yer alan deniz yumuşakçalarının büyüme halkalarından elde edilen bilgiler, bu uyarı işaretlerini ortaya çıkarmıştır. Okyanus quahog'u ve köpek midyesi gibi uzun ömürlü deniz canlıları, kabuklarında ağaç halkalarına benzer şekilde yıllık bantlar oluşturmakta ve bu bantlar çevredeki okyanusun kimyasal özelliklerini kaydedip saklamaktadır.

Exeter Üniversitesi'nden bilim insanları, bu bantlı katmanları detaylı biçimde inceleyerek yüzlerce yıllık okyanus koşullarını yeniden oluşturabilmiştir. Elde ettikleri sonuçlar endişe verici niteliktedir: son 150 yılda Kuzey Atlantik akıntı sisteminde iki belirgin istikrarsızlık dönemi kaydedilmiştir. İlk dönem 1920'lerden önceki zamanda meydana gelmiş, ikinci dönem ise yirminci yüzyılın ortalarında başlamış ve o günden bu yana devam etmektedir. Araştırmanın başında yer alan Dr. Beatriz Arellano Nava, elde edilen verilerin Kuzey Atlantik'in istikrar kaybettiğine dair bağımsız kanıt sunduğunu belirtmiş ve sistemin şu anda kritik bir eşiği aşma yolunda olabileceğini ifade etmiştir.

Tarihsel felaketler ve gelecekteki tehditler

Avrupa'nın iklim tarihi, benzer bir senaryonun ne kadar yıkıcı olabileceğini göstermektedir. 1300'lerin başlarında, kıta Küçük Buz Çağı olarak adlandırılan yüzyıllar süren bir soğukluk dönemine girmiştir. Ortalama sıcaklıklar sadece birkaç santigrat derece düşmüş olsa da, bu düşüş sonuçları açısından çok ciddi olmuştur. Donmuş nehirler, başarısız ürün hasatları ve sert kışlar yaşamın normal parçası haline gelmiştir. Yeni araştırma, özellikle Kuzey Atlantik akıntı sistemi bozulmaya devam ederse, benzer bir soğuma döngüsünün tekrar geri dönebileceğini göstermektedir.

Ancak bugünün senaryosu o tarihi dönemi tam olarak tekrarlayamayacaktır. Günümüzün atmosferi daha sıcak ve daha kaotik bir yapıya sahiptir. Buna rağmen, yoğunlaşmış soğuk dalgaları, yağış düzenlerinde meydana gelen kaymalar ve Amerika Birleşik Devletleri kıyısı boyunca yükselen deniz seviyeleri riski gerçek ve somut bir tehdittir. Tam bir çöküş olmasa dahi, Kuzey Atlantik akıntı sistemindeki önemli bir yavaşlama, kuzey yarımküre boyunca iklimi tamamen yeniden şekillendirebilir ve yaşam koşullarını derinden etkileyebilir.

Küresel taşıyıcı bant sistemi ve çöküş mekanizması

Kuzey Atlantik Subpolar Gyre, aslında daha büyük bir mekanizmanın sadece bir bileşenidir. Atlantik Meridyonel Devrilme Dolaşımı, kısaca AMOC olarak bilinen bu küresel sistem, genellikle dev bir taşıyıcı banda benzetilmektedir. Bu sistem, sıcak suyu ekvatordan kuzeye doğru çekmekte, burada soğutmakta, batmakta ve sonrasında yüzeyin derinliklerinde güneye geri dönmektedir. Bu hassas denge mekanizması, iklim sisteminin temel taşlarından biridir ve dünya çapında hava koşullarını belirlemektedir.