Konuşma tarzı kişilik bozukluklarını ele veriyor

Günlük hayatımızda kullandığımız kelimeler, yalnızca düşüncelerimizi ve duygularımızı ifade etmekle kalmıyor; aynı zamanda kişiliğimizin derinliklerinde saklı olan işlev bozukluklarının da izlerini taşıyor. Türkiye'de ve dünyada yapılan son araştırmalar, ister kısa bir mesajda ister uzun bir e-postada, isterse arkadaş ortamında yapılan sıradan bir sohbette olsun, seçtiğimiz kelimelerin aslında ruhsal yapımız ve başkalarıyla ilişkilerimiz hakkında çok daha fazlasını ortaya koyduğunu gösteriyor. Uzmanlar, konuşma tarzının kişilik bozukluklarının erken belirtilerini taşıyabileceğini ve bu izlerin çoğu zaman kişinin kendisi tarafından bile fark edilmeden ortaya çıkabildiğini belirtiyor.

Kişilik bozuklukları ve dil arasındaki görünmez bağ

Her insanın kendine özgü düşünme, hissetme ve davranma biçimleri bulunuyor. Ancak bu kalıplar, zaman zaman katı, yoğun ve yıkıcı bir hâl alabiliyor. Bu noktada, kişilik bozuklukları devreye giriyor. Narsistik, antisosyal ve sınırda kişilik bozukluğu gibi yaygın psikiyatrik tanılar, bireyin yaşamında ciddi sıkıntı ve işlev kaybına yol açabiliyor. Ancak uzmanlar, kişilik işlevselliğinin bir spektrum üzerinde yer aldığını, yani herkesin zaman zaman bu bozuklukların hafif belirtilerini gösterebileceğini vurguluyor. Özellikle iş ortamında, flörtte ya da sosyal medyada tanıştığımız birçok kişi, ruh hali dalgalanmaları, olumsuzluk, katı düşünce yapısı, manipülasyon ya da duyarsızlık gibi karanlık özellikler sergileyebiliyor. Bu tür özellikler, çoğu zaman kişinin konuşma ve yazma tarzına, henüz davranışsal olarak açığa çıkmadan önce yansıyor.

Dil analiziyle kişilik bozukluklarının izleri nasıl tespit ediliyor?

Dilbilimciler ve psikologlar, kişilik bozukluklarının konuşma tarzına nasıl yansıdığını anlamak için çeşitli analizler gerçekleştiriyor. Örneğin, Avusturyalı seri katil Jack Unterweger'in mektupları incelendiğinde, "ben" ve "benim" gibi kendine odaklı ifadelerin olağanüstü derecede fazla kullanıldığı ve duygusal tonun oldukça düz olduğu tespit edildi. Benzer şekilde, BTK katili Dennis Rader'ın yazışmalarında da abartılı, kopuk ve egemenlik odaklı bir dilin öne çıktığı görüldü. Psikoloji alanında yapılan çalışmalar, sıkıntı yaşayan bireylerin daha fazla kendine dönük ve olumsuz duygu içeren kelimeler kullandığını gösteriyor. Bu kişilerin, "nefret" veya "kızgın" gibi öfke dolu ifadeleri daha sık tercih ettiği, buna karşın "biz" gibi sosyal bağları ifade eden kelimeleri daha az kullandıkları gözlemleniyor. Araştırmacılar, bu dil kalıplarının çoğunlukla bilinçsizce ortaya çıktığını ve duyguların, düşüncelerin ve dikkatin dil aracılığıyla dışa vurulduğunu belirtiyor. Son yıllarda gelişen hesaplamalı metin analizi yöntemleri sayesinde, bu ince ipuçları çok daha hızlı ve kapsamlı biçimde incelenebiliyor.

Türkiye'de yapılan araştırmaların bulguları

Türkiye'de yürütülen dört kapsamlı çalışmada, kişilik işlevsizliğinin günlük iletişimde belirgin izler bıraktığı ortaya kondu. Kişilik Bozuklukları Dergisi'nde yayımlanan bir araştırmada, 530 katılımcının yakın ilişkileri hakkında yazdığı denemeler analiz edildi. Sonuçlar, kişilik işlevsizliği yüksek olan bireylerin "İhtiyacım var...", "Yapmalıyım...", "Ben..." gibi aciliyet ve kendine odaklı ifadeleri daha sık kullandığını gösterdi. Ayrıca, bu kişiler geçmiş zamanlı, düşünceli ifadelerle birlikte "öfkeli" ve "rahatsız" gibi olumsuz duyguları yansıtan kelimeleri de daha fazla tercih etti. "Biz", "aşk" ve "aile" gibi samimi ve bağlılık ifade eden terimlerin ise daha az kullanıldığı tespit edildi. Bir başka projede ise, 64 romantik çiftin konuşmaları ve yazılı denemeleri incelendi. Burada da, kişilik bozukluğu tanısı almış bireylerin hem yazılı hem sözlü iletişimde daha fazla olumsuz duygu kelimesi kullandığı ve bu kelimelerin çeşitliliğinin arttığı belirlendi. Sıradan sohbetlerde bile, bu kişilerin dili daha ağır ve olumsuz duygularla yüklüydü; bu da onların içsel olarak olumsuz hislerle meşgul olduklarını gösteriyordu.

Çevrimiçi platformlarda kişilik bozukluğu ve dil kullanımı

Günümüzde sosyal medya ve forumlar, kişilik bozukluklarının dil üzerindeki etkilerini gözlemlemek için önemli bir kaynak haline geldi. npj Mental Health Research dergisinde yayımlanan bir çalışmada, kişilik bozukluğu olduğunu belirten 992 kişinin yaklaşık 67.000 Reddit gönderisi analiz edildi. Özellikle kendine zarar verme eğilimi gösteren bireylerin, daha olumsuz ve kısıtlı bir dil kullandığı saptandı. Bu gönderilerde "yapamam" gibi kendine odaklı ve olumsuz ifadeler, üzüntü ve öfke belirten terimler ile küfürler dikkat çekici düzeyde fazlaydı. Ayrıca, diğer insanlara yapılan atıfların azaldığı ve dilin daha mutlak ifadelerle, örneğin "her zaman", "asla" veya "tamamen" gibi kelimelerle şekillendiği gözlemlendi. Bu dilsel özellikler, duygusal aşırı yüklenme, olumsuzluk, geri çekilme ve katı düşünce yapısının dışavurumu olarak değerlendiriliyor. Devam eden bir başka projede ise, kişilik bozukluğu olan 992 kişiden 830.000'den fazla gönderi ile genel nüfustan 945 kişinin 1.3 milyon gönderisi karşılaştırıldı. Burada, kişilik bozukluğu olan bireylerin çevrimiçi forumlarda kendilik inançlarını çok daha sık ve farklı bir biçimde dile getirdikleri ortaya çıktı. "Benim ruh sağlığım", "belirtiler", "tanı" ve "ilaç" gibi ifadeler, bu grubun dilinde öne çıkarken; "depresif", "intihar düşünceli" ve "panik" gibi duygusal tanımlar da yaygın olarak kullanıldı. Ayrıca, "istismar", "terk edilme", "yaralanma" ve "acı çekme" gibi travmatik temalar ile "anne", "partner" ve "ilişki" gibi önemli ilişkilere yapılan atıflar da dikkat çekti. Bu bulgular, dilin evrensel olarak kimlik mücadelelerinin ve duygusal zorlukların bir yansıması olabileceğini gösteriyor.