Genetik hastalıklarda yeni umut! FDX2'nin gizemi çözüldü mü?

ABD merkezli Mass General Brigham ve Broad Institute bünyesinde görev yapan bilim insanları, Friedreich ataksisi olarak bilinen nadir bir genetik hastalığın tedavisinde önemli bir ilerlemeye imza attı. Nature dergisinde yayımlanan bu yeni çalışma, FDX2 adlı genin aktivitesinin azaltılmasıyla, hastalığın yol açtığı hücresel hasarın önemli ölçüde azaltılabileceğini ortaya koydu. Araştırmanın sonuçları, Friedreich ataksisi için bugüne kadar geliştirilen tedavi yaklaşımlarının ötesine geçerek, hastalığın biyolojik temelini hedef alan yenilikçi bir yol sunuyor.

FDX2 geni: Friedreich ataksisi için yeni bir hedef

Friedreich ataksisi, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkan ve ilerleyici koordinasyon kaybı, kalp sorunları ile yaşam kalitesinde ciddi düşüşlere yol açan bir hastalık olarak biliniyor. Hastalığın temelinde, frataxin adlı proteinin eksikliği yatıyor. Bu protein, hücrelerin enerji üretim merkezleri olan mitokondrilerde, demir-kükürt gruplarının oluşumunu sağlıyor. Frataxin yetersizliği ise bu hayati süreci bozarak hücresel işlevleri sekteye uğratıyor. Son yıllarda yapılan araştırmalar, frataxin eksikliğini doğrudan gidermeye odaklanırken, ABD'li bilim insanlarının son çalışması, farklı bir yaklaşım öneriyor. Araştırmacılar, FDX2 geninin aktivitesini azaltmanın, frataxin eksikliğiyle başa çıkmada hücrelere avantaj sağladığını gösterdi. Bu bulgu, Friedreich ataksisi tedavisinde FDX2 genini yeni bir hedef olarak öne çıkarıyor.

Çalışmada, hipoksiyi taklit eden farmakolojik yöntemler, CRISPR taramaları ve genetik model organizmalar kullanıldı. Özellikle C. elegans adlı solucan modeli üzerinde yapılan deneylerde, bazı bireylerin frataxin eksikliğiyle hayatta kalabildiği gözlemlendi. Araştırmacılar, bu dayanıklılığın ardındaki genetik faktörleri analiz ederek FDX2 ve NFS1 adlı iki mitokondriyal geni belirledi. İnsan hücre kültürlerinde ve fare modellerinde yapılan ek deneyler, FDX2'nin azaltılmasının, mitokondriyal fonksiyonları büyük ölçüde yeniden sağladığını ve nörolojik iyileşmelere yol açtığını ortaya koydu.

FDX2'nin azaltılmasıyla gelen umut: Tedavide yeni bir yaklaşım

FDX2 geninin aktivitesinin azaltılması, Friedreich ataksisi tedavisinde klasik yaklaşımlardan ayrışıyor. Geleneksel yöntemlerde, kaybolan frataxin proteininin yerine konulması veya hastalığın semptomlarının hafifletilmesi hedefleniyordu. Ancak yeni bulgular, FDX2'nin kısmen baskılanmasının, frataxin eksikliğine karşı hücresel dayanıklılığı artırabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, FDX2'nin tamamen ortadan kaldırılmasının olumsuz sonuçlara yol açabileceğini, ancak hassas bir şekilde azaltılmasının, hücrelerde homeostazı yeniden sağlayabildiğini vurguluyor. Bu da, tedavi stratejisinin yalnızca eksik proteini yerine koymakla sınırlı kalmaması, aynı zamanda hastalığın biyokimyasal dengesini farklı yollarla yeniden kurabilmesi anlamına geliyor.

Deneysel aşamada, klasik genetik ve mitokondriyal biyokimya yöntemleri bir arada kullanıldı. FDX2'deki mutasyonlar, önce solucanlarda, ardından insan hücrelerinde ve farelerde tekrarlandı. Elde edilen sonuçlar, motor becerilerde ve nörolojik belirteçlerde anlamlı iyileşmeler sağlandığını gösterdi. Bu bulgular, FDX2'nin Friedreich ataksisi için terapötik bir hedef olarak değerlendirilmesinin önünü açtı. Ancak araştırmacılar, gen dozajının hastalar ve dokular arasında farklılık gösterebileceğini, bu nedenle klinik uygulamaya geçmeden önce daha fazla çalışma yapılması gerektiğini belirtiyor.