ABD'de geliştirilen yeni kanser ilacı yan etkisiz mucize mi?

ABD merkezli araştırmacıların geliştirdiği deneysel kanser ilacı 2141-V11, ilk kez insanlar üzerinde yapılan klinik denemelerde beklenmedik derecede olumlu sonuçlar verdi. Özellikle ciddi yan etkiler olmadan tümörlerin küçülmesi ve bazı hastalarda tamamen yok olması, kanser tedavisi alanında önemli bir dönüm noktası olarak öne çıkıyor. Bu gelişme, uzun yıllardır umut vaat eden ancak insan denemelerinde istenen başarıyı gösteremeyen CD40 agonist antikorlarının potansiyelini yeniden gündeme taşıdı. Klinik denemelerde elde edilen bulgular, hem bilim dünyasında hem de hastalar arasında heyecan yarattı.

CD40 agonist antikorlarının geçmişi ve yeni yaklaşım

CD40 agonist antikorları, yaklaşık yirmi yıldır kanser tedavisinde umut vaat eden bir ilaç grubu olarak biliniyor. Laboratuvar hayvanlarında tümörlere karşı güçlü bağışıklık yanıtları oluşturabilen bu ilaçlar, insanlarda yapılan denemelerde ise genellikle hayal kırıklığı yaratmıştı. Hastaların çoğu, ciddi yan etkilerle karşı karşıya kalıyor; bunlar arasında yaygın iltihaplanma, trombosit düşüklüğü ve karaciğer hasarı gibi sorunlar yer alıyordu. Üstelik bu yan etkiler, ilaçlar düşük dozda verildiğinde dahi ortaya çıkabiliyordu. 2018 yılında Rockefeller Üniversitesi'nden Jeffrey V. Ravetch ve ekibi, bu alanda önemli bir ilerleme kaydetti. Ekip, CD40 agonist antikorlarının yapısını yeniden tasarlayarak, hem etkinliğini artırmayı hem de yan etkileri azaltmayı başardı. Bu yeni yaklaşım, insan bağışıklık sistemini taklit eden genetik olarak değiştirilmiş farelerde test edildi ve umut verici sonuçlar elde edildi. Bu gelişmelerin ardından, araştırmacılar 2141-V11 adlı deneysel ilacı insanlar üzerinde denemeye karar verdi.

2141-V11'in klinik denemeleri ve elde edilen sonuçlar

Deneysel kanser ilacı 2141-V11'in faz 1 klinik denemesi, Cancer Cell dergisinde yayımlanan sonuçlara göre, 12 hastanın altısında tümörlerin küçülmesine yol açtı. İki hastada ise kanserin tamamen yok olduğu gözlendi. Bu, özellikle küçük bir hasta grubunda elde edilen sonuçlar açısından dikkat çekici bir başarı olarak değerlendiriliyor. Araştırmanın başyazarı Juan Osorio, bu kadar az sayıda hastada bile tam remisyon ve belirgin tümör küçülmesi görülmesinin bilimsel açıdan oldukça önemli olduğuna vurgu yaptı. Ayrıca, ilacın yalnızca doğrudan enjeksiyon yapılan tümörlerde değil, vücudun diğer bölgelerindeki tümörlerde de etkili olduğu tespit edildi. Bu durum, 2141-V11'in bağışıklık sistemini sistemik düzeyde harekete geçirdiğini gösteriyor. Araştırma ekibinden Jeffrey V. Ravetch, lokal enjeksiyonun ardından vücudun farklı bölgelerinde de tümörlerin küçülmesinin, klinik tedavilerde nadir görülen bir etki olduğunu belirtti.

İlacın mühendislik süreci ve uygulama yöntemi

CD40, bağışıklık hücrelerinin yüzeyinde bulunan ve bağışıklık sisteminin harekete geçmesini sağlayan bir reseptördür. 2141-V11, bu reseptöre güçlü şekilde bağlanacak şekilde özel olarak tasarlandı ve belirli bir Fc reseptörüyle etkileşime girerek çapraz bağlanma kapasitesi artırıldı. Bu mühendislik sayesinde, ilacın antitümör bağışıklık yanıtı oluşturma gücü 10 kat arttı. Önceki uygulamalarda ilaçlar genellikle damar yoluyla verilirdi; fakat CD40 reseptörlerinin vücutta yaygın olması nedeniyle, bu yöntem ciddi yan etkilere yol açıyordu. Araştırmacılar, bu sorunu aşmak için 2141-V11'i doğrudan tümörlere enjekte etmeye başladı. Bu yöntemle, yalnızca hafif ve yönetilebilir düzeyde toksisite gözlendi. Bu yaklaşım, faz 1 klinik denemesinin temelini oluşturdu ve ilacın güvenli doz aralığı ile etkinliğinin mekanizmalarını daha iyi anlamayı amaçladı.

Remisyon ve bağışıklık sistemi yanıtı

Klinik denemeye melanom, böbrek hücreli karsinom ve çeşitli meme kanseri türlerinden oluşan 12 hasta dahil edildi. Denemeye katılan hastaların hiçbiri, daha önceki CD40 agonist antikorlarında görülen ciddi yan etkileri yaşamadı. Altı hastada sistemik tümör küçülmesi gözlenirken, iki hastada tam remisyon sağlandı. Tam remisyon görülen hastalardan biri melanom, diğeri ise meme kanseri tanısı almıştı. Her iki hasta da agresif ve tekrarlayan kanser türlerine sahipti. Özellikle melanom hastasında, yalnızca bir tümöre yapılan enjeksiyonun ardından vücudun diğer bölgelerindeki tüm metastatik tümörlerin de yok olduğu rapor edildi. Benzer şekilde, metastatik meme kanseri olan hastada da yalnızca cilt tümörüne enjeksiyon yapılmasına rağmen, karaciğer ve akciğerdeki tümörlerin de kaybolduğu gözlemlendi. Tümörlerden alınan doku örnekleri, 2141-V11'in bağışıklık hücrelerini tümör bölgesine çektiğini ve burada lenf noduna benzer yapılar oluşturduğunu gösterdi. Bu üçüncül lenfoid yapılar, immünoterapilere yanıt ve iyileşme ile ilişkilendiriliyor.