Volkanik patlama Kara Ölüm'ün Avrupa'ya yayılmasını tetiklemiş olabilir

Tunahan Köpüklü - Aralık 04, 2025 22:04 | Son Güncelleme Tarihi: Aralık 04, 2025 22:30

Bilim insanları, 1340'larda meydana gelen büyük bir volkanik patlamanın, Avrupa genelinde milyonlarca insanın ölümüne neden olan Kara Ölüm salgınının yayılmasında belirleyici rol oynamış olabileceğini ortaya koydular.

Kapat

HABERİN DEVAMI

Tarih boyunca insanlığı derinden etkileyen felaketlerin ardında bazen beklenmedik doğal olaylar yatmaktadır. Araştırmacılar, 1300'lerin ortasında zirveye ulaşan ve dünya genelinde on milyonlarca can alan Kara Ölüm'ün, aslında Orta Asya'da meydana gelen bir volkanik patlamayla doğrudan ilişkili olabileceğini ileri sürmektedir. Bu çığır açan bulgu, çok sayıda bilimsel kanıtın bir araya getirilmesiyle ortaya çıkmış ve hastalığın nasıl yayıldığı hakkında yeni bir perspektif sunmuştur.

Volkanik patlamanın iklim üzerindeki etkisi

Almanya'daki Leibniz Doğu Avrupa Tarihi ve Kültürü Enstitüsü'nden tarihçi Martin Bauch ile Cambridge Üniversitesi'nden paleontolog Ulf Büntgen tarafından yürütülen araştırma, yaklaşık 1345 yılında meydana gelen bir volkanik patlamanın izlerini tespit etmiştir. Araştırmacılar, Antarktika ve Grönland'dan çıkarılan buz karotlarını inceleyerek, bu dönemde atmosferde anormal düzeyde kükürt birikintisi bulunduğunu saptamışlardır. Buz karotları, geçmiş iklim koşullarının en güvenilir kayıtlarından biridir ve kar tabakalarında tutulan kimyasal izler, tarihsel olayların fiziksel kanıtını sağlamaktadır. Söz konusu volkanik patlamanın, son 2.000 yılda kaydedilen en büyük 18. kükürt artışını meydana getirdiği belirlenmiştir. Bunun yanında 1329, 1336 ve 1341 yıllarında daha küçük çaplı kükürt artışları da tespit edilmiş, ancak 1345'teki artış özellikle dikkat çekici bulunmuştur.

Volkanik patlamalar, stratosfere fırlatılan kükürt gazlarının sülfat parçacıklarına dönüşmesiyle, güneş ışığını yansıtan ve gezegeni soğutan bir örtü oluştururlar. Bu mekanizma, kısa vadeli iklim değişikliklerine neden olur ve birkaç yıl boyunca dünya sıcaklıklarını düşürebilir. Söz konusu volkanik patlamanın ardından, Avrupa genelinde sekiz bölgeden toplanan ağaç halka verilerine dayanan sıcaklık rekonstrüksiyonları, 1345, 1346 ve 1347 yıllarında alışılmadık derecede soğuk yazların yaşandığını göstermektedir. Bu soğuk dönem, özellikle Akdeniz çevresinde güçlü bir şekilde hissedilmiş ve büyüme mevsimlerini ciddi biçimde bozmuştur.

İklim krizi ve hastalığın yayılması arasındaki bağlantı

Volkanik patlamanın tetiklediği iklim değişikliği, tarım döngülerini harap etmiş ve kıtlıklara yol açmıştır. Bu dönemde yaşanan gıda kıtlığı, insan nüfusunun beslenme durumunu olumsuz etkilemiş ve bağışıklık sistemlerini zayıflatmıştır. Aynı zamanda, ticaret yolları boyunca meydana gelen bu iklim krizi, veba patojenlerinin tam olarak yanlış zaman ve mekanda bir araya gelmesini sağlamıştır. Kırgızistan'da ortaya çıkan veba, ticaret ağları aracılığıyla Orta Asya'nın yüksek rakımlı dağlarından Akdeniz'in sıcak limanlarına kadar yayılmıştır. Araştırmacılar, bu mükemmel koşullar fırtınasının, dünyanın ikinci veba pandemisini serbest bırakmış olabileceğini öne sürmektedir.

Yersinia pestis bakterisi tarafından neden olunan veba, pireler aracılığıyla insanlara bulaşmakta ve en şiddetli formlarında bir gün içinde ölümcül olabilmektedir. Kara Ölüm olarak bilinen bu pandemi, 1300'lerin ortasında zirveye ulaşmış ve insan tarihinin en yıkıcı olaylarından biri olarak kabul edilmektedir. Hastalığın nasıl başladığı ve yayıldığı hakkında uzun süre belirsizlikler devam etmiştir. Açık bir soru, Yersinia pestis bakterisinin 541 yılında Justinian Vebası ile başlayan ilk veba pandemisinden bu yana Avrupa'da kalıp kalmadığı, yoksa kıtanın dışından yeniden mi tanıtıldığı olmuştur. Bauch ve Büntgen'in analizi, ikinci açıklamayı desteklemektedir ve Kırgızistan'da ortaya çıkan vebanın ticaret yolları boyunca yayıldığına dair yakın zamandaki kanıtlarla uyumludur.

Bilimsel araştırmanın çok katmanlı yaklaşımı

Bu araştırma, modern bilim insanlarının geçmiş olayları anlamak için nasıl çok sayıda kanıt hattını bir araya getirdiklerinin güzel bir örneğini sunmaktadır. Araştırmacılar, buz karotlarından elde edilen kimyasal veriler, ağaç halka analizi ve 14. yüzyıl Avrupa kayıtlarını birleştirerek, volkanik patlamanın iklim üzerindeki etkisini ve bunun hastalık yayılımına nasıl katkı sağladığını ortaya koymaktadır. Her yıl ağaçlar gövdelerine bir katman eklemekte ve bu büyümedeki ince değişiklikler, özellikle geç odunun yoğunluğundaki farklılıklar, büyüme mevsiminin ne kadar sıcak veya serin olduğunu yansıtmaktadır. Bu çok disiplinli yaklaşım, tarih, jeoloji, paleontoloji ve iklim bilimi gibi farklı alanların bilgisini bir araya getirerek, karmaşık tarihsel olayların köklerine ışık tutmaktadır.

Sonuç olarak, 1345 yılında meydana gelen volkanik patlamanın tetiklediği iklim krizi, Kara Ölüm'ün Avrupa'ya yayılmasında kritik bir rol oynamış olabilir. Bu bulgu, doğal felaketlerin insan tarihi üzerindeki derin etkisini ve tarihsel olayların çoğu zaman birden fazla faktörün karmaşık etkileşiminin sonucu olduğunu göstermektedir. Araştırmacıların ortaya koydukları bu bağlantı, geçmiş pandemileri anlamak ve gelecekteki sağlık krizlerine hazırlanmak açısından önemli çıkarımlar sunmaktadır.

Etiketler:

Hindistan astronomisi James Webb teleskopu galaksi keşfi erken evren Alaknanda galaksisi