Dünyanın en hızlı depremi! Myanmar'daki sarsıntının ardındaki sır ne?

Myanmar, 28 Mart 2025 tarihinde yaşanan 7.7 büyüklüğündeki depremle birlikte, sismoloji tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir olaya sahne oldu. Bu deprem, yalnızca şiddetiyle değil, aynı zamanda kaydedilen en hızlı fay kırılmasıyla da dikkatleri üzerine çekti. Sismik dalgaların normalden çok daha hızlı hareket etmesi, ülke genelinde büyük yıkıma yol açarken, bilim insanları için de yeni soruları beraberinde getirdi. Science dergisinde yayımlanan kapsamlı bir araştırma, bu olağanüstü doğa olayının ardındaki nedenleri ve sonuçlarını detaylı şekilde ortaya koyuyor.

Süperşok depremlerinin ardındaki bilimsel gerçekler

Depremler, genellikle yer kabuğunda biriken enerjinin fay hatları boyunca aniden serbest kalmasıyla meydana gelir. Ancak Myanmar'daki bu deprem, "süperşok depremi" olarak adlandırılan nadir bir olaya örnek teşkil etti. Fay hattındaki kırılma, sismik dalgaların hızını aşarak saniyede üç milin üzerinde bir süratle ilerledi. Bu hız, kıtasal depremler arasında şimdiye kadar kaydedilen en yüksek değer olarak kayıtlara geçti. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'ndan Dara E. Goldberg liderliğindeki ekip, küresel sismik kayıtlar ve uydu verilerini bir araya getirerek, kırılmanın Sagaing Fay'ı boyunca yaklaşık 475 kilometre boyunca sürdüğünü belirledi. Bu mesafe, standart büyüklük ölçeklemesinin öngördüğünün iki katıydı ve deprem bilimi açısından büyük bir şaşkınlık yarattı.

Kırılmanın bu kadar hızlı ve uzun mesafede gerçekleşmesi, Myanmar'ın birçok bölgesinde ciddi sarsıntılara ve altyapı hasarına yol açtı. Özellikle bazı yerleşim alanlarında duvarlarda çatlaklar oluştu, yollar ve köprüler zarar gördü. Sismik dalgaların alışılmadık hızı, depremin etkisinin beklenenden çok daha geniş bir alana yayılmasına neden oldu. Science dergisinde yayımlanan araştırmada, düz bir fay hattı, uzun süre biriken stres ve farklı kaya özelliklerinin bu olağanüstü kırılmaya zemin hazırladığı vurgulandı. Bu bulgular, yalnızca depremin mekanizmasını anlamak açısından değil, aynı zamanda gelecekteki deprem hazırlıkları için de önemli ipuçları sunuyor.

Myanmar depreminde rekor hızın nedenleri

Myanmar'da yaşanan bu süperşok depremi, üç temel faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıktı. İlk olarak, Sagaing Fay'ının güney segmentinin yüzlerce kilometre boyunca neredeyse düz olması, kırılmanın hızını artıran en önemli etkenlerden biri oldu. Diğer depremlerde süreci yavaşlatan keskin dönüşlerin olmaması, fay hattı boyunca enerjinin serbestçe yayılmasını sağladı. İkinci olarak, bölgede 1839'dan bu yana büyük bir deprem yaşanmamış olması, fayda yaklaşık iki asır boyunca stres birikmesine yol açtı. Bu uzun süreli enerji birikimi, deprem anında olağanüstü bir güçle serbest kaldı ve kırılmanın hızını daha da artırdı.

Üçüncü olarak, fay hattının iki yanında yer alan kayaların farklı sertlik ve dayanıklılık özellikleri, kırılmanın momentumunu korumasına yardımcı oldu. Farklı kaya türlerinin bir arada bulunması, sismik enerjinin beklenmedik şekilde yayılmasına ve kırılmanın hızlanmasına neden oldu. Bilim insanları, bu "geri bildirim döngüsü" sayesinde depremin büyük bir bölümünde süperşok hızının korunduğunu belirtiyor. Bu üç faktörün birleşimi, Myanmar depreminde kaydedilen rekor hızın temelini oluşturdu ve deprem bilimi açısından yeni bir dönemin kapılarını araladı.

Süperşok depremleri ve yeni riskler

Myanmar'da yaşanan süperşok depremi, mühendisler ve şehir plancıları için de önemli uyarılar içeriyor. Geleneksel sismik tehlike modelleri, genellikle deprem büyüklüğü ile kırılma uzunluğu arasında doğrudan bir ilişki kurar. Ancak bu deprem, orta büyüklükte bir depremin bile alışılmadık derecede uzun bir kırılmaya yol açabileceğini gösterdi. Bu da, sarsıntı şiddetinin beklenenden çok daha uzak mesafelere ulaşmasına neden oldu. Özellikle süperşok depremleri sırasında, yüzey dalgalarının yoğunlaşması sonucu, standart modellere göre çok daha ciddi hasarlar meydana gelebiliyor.