Bu deney kaygı bozukluklarıyla ilgili bildiklerinizi sarsacak!

Cornell Üniversitesi'nde gerçekleştirilen kapsamlı bir bilimsel araştırma, laboratuvar farelerinin doğal ortama bırakıldığında kaygı ve korku tepkilerinde belirgin bir azalma yaşandığını gösterdi. Uzun yıllardır bilim insanlarının davranışsal deneylerinde kullandığı laboratuvar fareleri, genellikle öngörülebilir ve monoton bir yaşam sürüyor. Ancak bu yeni çalışma, farelerin daha doğal ve değişken bir çevreye adapte olmalarının, onların kaygı düzeylerinde ve davranışlarında köklü değişikliklere yol açabileceğini ortaya koydu. Araştırmanın bulguları, hayvan davranışlarının yalnızca genetik ve biyolojik faktörlerle değil, aynı zamanda çevresel koşullarla da şekillendiğini bir kez daha gözler önüne serdi.

Doğal ortamda ilk adımlar: Farelerde gözlenen değişimler

Araştırmanın başında, laboratuvar ortamına alışkın fareler ilk kez açık alana bırakıldığında, gözle görülür bir tereddüt ve keşfetme isteği sergiledi. Plastik duvarlarla çevrili, düz zeminli kafeslerden çıkan bu hayvanlar, çim, toprak, engebeli yüzeyler ve açık gökyüzüyle karşılaştıklarında önce duraksadı, ardından çevreyi koklayıp incelemeye başladı. Kısa bir süre sonra ise farelerde hareketlilik arttı; koşma ve zıplama gibi davranışlar gözlemlendi. Bu değişim, araştırmacıların "yeniden vahşileşme" olarak adlandırdığı sürecin başlangıcı olarak tanımlandı. Doğal ortam, farelerin hem fiziksel hem de psikolojik olarak daha çeşitli ve zengin deneyimler yaşamasına olanak tanıdı. Bu süreçte, farelerin davranışlarında görülen çeşitlilik ve özgüven artışı, doğal ortamın kaygı ve korku üzerinde doğrudan etkili olduğunu gösterdi.

Deneyin tasarımı ve kaygı ölçüm yöntemleri

Çalışma kapsamında, iki yıl boyunca farklı fare grupları izlendi. Bir grup fare, standart laboratuvar kafeslerinde yaşamaya devam ederken, diğer grup günler veya haftalar boyunca büyük, kapalı açık alanlarda tutuldu. Araştırmacılar, kaygı düzeylerini ölçmek için "yükseltilmiş artı labirent" adı verilen özel bir test kullandı. Bu testte, fareler hem kapalı hem de açık kollardan oluşan bir labirentte serbest bırakıldı. Kapalı kollar güvenli bir alan hissi verirken, açık kollar hayvanı daha savunmasız bırakıyordu. Laboratuvar ortamında yetişen fareler, her tekrar eden denemede açık kollardan daha fazla kaçınma eğilimi gösterdi. Ancak doğal ortamda zaman geçiren farelerde, açık kollarda geçirilen süre yüksek kaldı ve kaygı tepkileri gözle görülür şekilde azaldı. Bu sonuç, doğal ortamın kaygı üzerinde doğrudan bir azaltıcı etkisi olduğunu ortaya koydu.

Doğal ortamın kaygı üzerindeki etkileri

Çalışmanın en dikkat çekici bulgularından biri, doğal ortamda yaşayan farelerin, laboratuvar ortamında gelişmiş olan kaygı tepkilerini bile büyük ölçüde geriye çevirebilmesiydi. Araştırmacılar, daha önce yüksek düzeyde kaçınma davranışı sergileyen fareleri bir hafta boyunca açık alanda bıraktıktan sonra, bu hayvanların kaygı düzeylerinin neredeyse başlangıç seviyelerine döndüğünü gözlemledi. Bu durum, doğal ortamda geçirilen sürenin yalnızca yeni korku tepkilerinin oluşumunu engellemekle kalmayıp, aynı zamanda mevcut kaygı davranışlarını da azaltabildiğini gösterdi. Çalışmanın baş yazarı Matthew Zipple, bu değişimin temelinde "kontrol" duygusunun yattığını vurguladı. Farelerin doğal ortamda kendi kararlarını alabilmeleri, çevreleriyle etkileşime geçebilmeleri ve karşılaştıkları zorluklara çözüm üretebilmeleri, kaygı düzeylerinde belirgin bir azalma sağladı.

Çeşitlilik ve deneyimin önemi

Doğal ortamda yaşayan fareler, her gün farklı deneyimlerle karşılaştı. Yuva yapma, tırmanma, yağmurdan korunma ve diğer farelerle sosyal etkileşim gibi çeşitli aktiviteler, hayvanların deneyim repertuarını genişletti. Cornell Üniversitesi'nden nörobiyoloji ve davranış doçenti Michael Sheehan, bu çeşitliliğin, farelerin yeni durumları daha esnek ve sağduyulu bir şekilde değerlendirmesine olanak tanıdığını belirtti. Sınırlı deneyime sahip hayvanlar, alışılmadık bir durumla karşılaştıklarında daha yüksek kaygı tepkisi gösterirken, zengin deneyime sahip olanlar tehditleri daha iyi ayırt edebildi. Bu bulgu, doğal ortamın yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik açıdan da hayvanların gelişimine katkı sağladığını ortaya koydu.