Uzay çöpü ve uydu megakonstelasyonları teleskopları kör etmeye başladı

Uzay çöpü ve uydu megakonstelasyonları, astronomik araştırmaların geleceğini ciddi biçimde tehdit etmeye başladı. Nature dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, düşük dünya yörüngesinde faaliyet gösteren uzay gözlemevlerinin görüntülerinin neredeyse tamamının, gelecek on yıl boyunca uydulardan yayılan ışık kirliliği ve uzay çöpü tarafından kirletileceğini ortaya koyuyor. Bu durum, teleskopların temel işlevlerini yerine getirmesini imkânsız hale getirerek, bilim insanlarının yıllardır yürüttüğü araştırmaları geçersiz kılmaya başlamıştır.

Uydu sayısındaki hızlı artış astronomiye yeni tehditler getiriyor

Uzay çöpü sorununun boyutunu anlamak için, yörüngedeki uydu sayısındaki dramatik artışa bakmak yeterlidir. 2019 yılında Dünya'nın etrafında yaklaşık 2 bin uydu dönerken, teknoloji maliyetlerinin düşmesi ve ticari girişimlerin hızlanması nedeniyle bu sayı günümüzde neredeyse 15 bin seviyesine ulaşmıştır. Daha da endişe verici olan nokta, Avrupa Uzay Ajansı'nın tahminlerine göre 2030 yılına kadar bu sayının 100 bini aşabilmesidir. Uydu megakonstelasyonlarının konuşlandırılması, özel çıkarlar ve mega şirketler arasındaki rekabete yanıt verirken, insanlığın tamamı için uzayın rasyonel ve adil kullanımını sağlayacak uluslararası anlaşmaların geliştirilmesini engellemiştir.

Endülüs Astrofizik Enstitüsü-CSIC Gökyüzü Kalitesi Ofisi'nden Alejandro Sánchez de Miguel, bu durumu 'kontrolsüz bir jeomühendislik deneyi' olarak nitelendirmektedir. Araştırmacıya göre, ortaya çıkan tüm ticari uydu girişimlerini takip etmek son derece zor olduğundan, yapılan çalışmalar bile iyimser tahminler sunmaktadır. Uzay çöpü sorununun astronomiye olan etkisi, bu sorunun buzdağının görünen kısmı dahi değildir. Gelecekte, ışık kirliliği Hubble uzay teleskopunun görüntülerinin %39,6'sını etkileyecek, Dünya'dan 400 ile 800 kilometre arasındaki yörüngelerde hareket eden diğer uzay teleskoplarının görüntülerinin ise neredeyse tamamını kullanılamaz hale getirecektir.

Teleskoplar kör oluyor: bilim insanları acil çözüm arıyor

Uzay çöpü ve ışık kirliliğinin teleskoplara olan etkisi, yalnızca yer yüzündeki gözlemevleriyle sınırlı değildir. Uzayda konuşlandırılan teleskoplar da bu sorundan ciddi biçimde etkilenmektedir. Çalışmanın yazarları, bir çözümün uyduları teleskopların çalıştığı yörüngelerden daha alçak yörüngelere yerleştirmek olabileceğini öne sürmüştür. Ancak bu yaklaşımın da kendi sorunları vardır; daha alçak yörüngelere yerleştirilen uydular, ozon tabakası üzerinde başka olumsuz etkilere neden olabilir.

Sorbonne Üniversitesi Dinamik Meteoroloji Laboratuvarı'ndan Jorge Hernández Bernal, uzay çöpü sorununun çok daha geniş bir perspektiften değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Megakonstelasyonlar, astronomik gözlemleri tehdit etmenin yanı sıra, insanlığın kültürel mirası olan gece gökyüzünü de bozmuştur. Ayrıca, uydu çarpışmaları nedeniyle Kessler Sendromu riskini artırarak uzayın barışçıl ve ortak kullanımını tehlikeye atmaktadır. Yüksek sayıda roket fırlatma ve uzay çöpü parçalanması, ozon tabakası ve iklim değişikliği üzerinde de ciddi sonuçlar doğurmaktadır.