Arıların gizli zekası! bilim insanları bombus arılarında zaman algısını ortaya çıkardı

Tunahan Köpüklü - Kasım 13, 2025 15:59 | Son Güncelleme Tarihi: Kasım 13, 2025 16:02

Londra'da gerçekleştirilen yeni bir bilimsel araştırma, bombus arılarının zaman algısına sahip olduğunu ortaya koydu. Bilim insanları, arıların ışık patlamalarının süresini ayırt ederek yiyecek arama davranışlarını yönlendirebildiğini belirledi.

Kapat

HABERİN DEVAMI

Londra'daki Queen Mary Üniversitesi'nde yapılan kapsamlı bir araştırma, bombus arılarının zaman algısı konusunda çığır açıcı bulgular sundu. Bilim insanları, arıların ışık patlamalarının süresini ayırt edebildiğini ve bu bilgiyi yiyecek arama süreçlerinde aktif olarak kullandıklarını tespit etti. Bu önemli keşif, böceklerin bilişsel yetenekleriyle ilgili uzun süredir devam eden tartışmalara yeni bir boyut kazandırdı. Araştırmanın sonuçlarına göre, bombus arıları yalnızca içgüdüsel reflekslerle hareket eden canlılar değil, aynı zamanda çevrelerinden gelen karmaşık uyarıcıları işleyebilen gelişmiş bir zaman algısına sahip hayvanlar olarak öne çıkıyor.

Bombus arılarında zaman algısının keşfi

Çalışmanın başında yer alan Queen Mary Üniversitesi'nden psikoloji alanında kıdemli öğretim görevlisi Alex Davidson ve danışmanı Elisabetta Versace, bombus arılarının zaman algısı konusundaki yeteneklerini ortaya koymak için özel bir deney düzeneği kurdu. Araştırmacılar, arıların yuvalarından çıktıklarında geçmeleri gereken bir labirent hazırlayarak, onlara iki farklı görsel ipucu sundu. Bu ipuçlarından biri kısa süreli bir ışık patlamasıyla aydınlatılan bir daire, diğeri ise uzun süreli bir ışık patlamasıyla aydınlatılan başka bir daireydi. Her iki daire de labirentin farklı odalarında rastgele konumlandırıldı. Arılar, kısa ışık patlamasıyla ilişkilendirilen dairede sevdikleri tatlı bir yiyeceği, uzun ışık patlamasıyla ilişkilendirilen dairede ise hoşlanmadıkları acı bir yiyeceği buldular. Deneyin ilerleyen aşamalarında, arıların şekerli yiyeceği görme veya koklama ihtimalini ortadan kaldırmak için yiyecekler kaldırıldı. Buna rağmen, arıların kısa ışık patlamasını tercih etmeye devam ettikleri gözlemlendi. Bu sonuç, bombus arılarının zaman algısı sayesinde ışık patlamalarının süresini ayırt edebildiğini ve bu bilgiyi karar alma süreçlerinde kullanabildiğini gösterdi.

Böcek bilişinde yeni bir dönem

Bombus arılarının zaman algısı konusundaki bu bulgu, böceklerin bilişsel kapasiteleriyle ilgili genel kanıları sorgulatıyor. Geçmişte böceklerin yalnızca temel reflekslerle hareket eden canlılar olduğu düşünülüyordu. Ancak Davidson ve Versace'nin yürüttüğü bu çalışma, arıların çevrelerindeki yeni ve daha önce karşılaşmadıkları uyarıcılara karşı esnek bir şekilde tepki verebildiklerini ortaya koydu. Araştırmacılar, bombus arılarının kısa ve uzun süreli ışık patlamalarını ayırt edebilen az sayıdaki hayvan arasında yer aldığını vurguladı. Bu yetenek, insanlar ve bazı omurgalılar dışında böceklerde ilk kez gözlemlendi. Örneğin, Morse kodunda kısa ve uzun sinyallerin ayırt edilmesi, insanlarda benzer bir zaman algısına dayanıyor. Bombus arılarının da benzer bir şekilde zaman algısı geliştirmiş olması, böceklerin beyinlerinin sanılandan çok daha karmaşık işlevlere sahip olabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, bu bulgunun böcek bilişi alanında yeni araştırmalara kapı aralayacağını düşünüyor.

Sinirsel mekanizmalar ve bilişsel farklılıklar

Araştırma ekibi, bombus arılarının zaman algısı yeteneğinin arkasında yatan sinirsel mekanizmaları anlamak için çalışmalarını sürdürüyor. Şu anda arıların zaman süresini nasıl değerlendirdiği tam olarak bilinmese de, bilim insanları bu sürecin karmaşık sinirsel ağlar tarafından yönetildiğini düşünüyor. Ayrıca, koloniler halinde serbestçe hareket eden arılar üzerinde de benzer deneyler yapılması planlanıyor. Bu sayede, bazı arıların zaman algısı konusunda diğerlerinden daha hızlı öğrenme yeteneğine sahip olup olmadığı araştırılacak. Bireysel farklılıkların ve bilişsel çeşitliliğin arı topluluklarında nasıl ortaya çıktığı, ilerleyen araştırmaların odak noktalarından biri olacak. Bilim insanları, bombus arılarının zaman algısı konusundaki bu yeteneğinin, onların doğada yiyecek ararken zamanlarını daha verimli yönetmelerine yardımcı olduğunu belirtiyor. Bu sayede, arılar yuvalarına dönerken harcadıkları zamanı en aza indirirken, elde ettikleri ödülleri maksimize edebiliyorlar.

Bombus arılarının zaman algısı ve insan bakış açısı

Çalışmanın sonuçları, insanların bombus arılarına ve genel olarak böceklere bakış açısını değiştirebilecek nitelikte. Davidson, elde edilen bulguların, arıların ve diğer böceklerin yalnızca içgüdüyle hareket eden makineler olmadığını, aksine her birinin benzersiz deneyimlere sahip karmaşık hayvanlar olduğunu gösterdiğini vurguluyor. Arıların öğrenme, bellek ve davranışlarında gösterdikleri esneklik, onların karmaşık bir bilişsel yapıya sahip olduklarının kanıtı olarak değerlendiriliyor. Versace ise, bu tür araştırmaların insanların arıları yalnızca düşünmeden hareket eden polinatörler olarak görmelerinin ötesine geçmelerine yardımcı olacağını belirtiyor. Ayrıca, bombus arılarının zaman algısı konusundaki bu yeteneğinin, onların doğadaki rolünü daha iyi anlamamıza katkı sağlayacağı ifade ediliyor. Davidson, bu bulguların aynı zamanda insanların kendi zaman algılarını anlamalarına da ışık tutabileceğini dile getiriyor. Zaman kavramının, tüm hayvanların ve insanların yaşamında temel bir yere sahip olduğu, ancak hala tam olarak nasıl işlendiğinin bilinmediği vurgulanıyor.

Bilim dünyasında yankı uyandıran bulgular

Bombus arılarının zaman algısı ile ilgili bu çığır açıcı çalışma, Biology Letters dergisinde yayımlandıktan sonra bilim dünyasında geniş yankı uyandırdı. Londra Üniversitesi Koleji'nden Biyoçeşitlilik ve Çevre Araştırmaları Merkezi'nde doktora sonrası araştırma görevlisi olan Cintia Akemi Oi, araştırmanın arıların sofistike bir zaman algısına sahip olduğunu gösterdiğini belirtti. Oi, bu bulgunun mantıklı olduğunu çünkü arıların yiyecek ararken zamanlarını dikkatlice yönetmeleri gerektiğini ifade etti. Exeter Üniversitesi'nden görsel ekolojist Jolyon Troscianko ise, arıların zamanın uzunluğunu ölçebilen bir öğrenme biçimi kullandıklarını ve bunun küçük beyinli canlılarda bile karmaşık bilişsel yeteneklerin ortaya çıkabileceğini gösterdiğini söyledi. Troscianko'ya göre, bu tür genel öğrenme yeteneklerinin kuşlar ve kemirgenler gibi daha büyük beyinli hayvanlarda olduğu kadar, böceklerde de görülebilmesi oldukça etkileyici. Araştırma, böcek bilişi ve sinirsel işlevler arasındaki benzerliklere ve farklılıklara dair önemli bilgiler sunarak, bu alandaki bilimsel tartışmalara katkı sağladı.

Etiketler:

bombus arıları zaman algısı bilimsel araştırma Londra böcek bilişi