Tip 5 diyabet: Bilinmeyen tehlike kapımızda mı?

Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF), uzun süredir tartışılan ve dünya genelinde milyonlarca insanı etkilediği düşünülen tip 5 diyabeti resmi olarak tanıdığını açıkladı. Bu gelişme, özellikle yetersiz beslenmenin yaygın olduğu ülkelerde yaşayanlar için önemli bir adım olarak görülüyor. Tip 5 diyabetin tanınması, hastalığın teşhisi ve tedavisi konusunda yeni bir dönemin kapılarını aralarken, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve diğer sağlık otoritelerinin de benzer adımlar atması bekleniyor.

Tip 5 diyabetin tanınma süreci ve tarihçesi

Tip 5 diyabet, tıp dünyasında uzun zamandır tartışılan bir konu olmasına rağmen, bugüne kadar resmi olarak tanınmamıştı. İlk kez 1955 yılında Jamaika'da tanımlanan bu diyabet türü, yıllar boyunca göz ardı edildi. 1980'li yıllarda Dünya Sağlık Örgütü tarafından geçici olarak kabul edilse de, tanı kriterleri üzerindeki anlaşmazlıklar ve yeterli bilimsel kanıtın bulunmaması nedeniyle 1999'da sınıflandırmadan çıkarıldı. O tarihten bu yana, tip 5 diyabetin varlığı ve nasıl teşhis edileceği konusunda bilim insanları arasında fikir birliği sağlanamadı. Ancak IDF'nin bu yıl aldığı kararla birlikte, tip 5 diyabetin uluslararası düzeyde kabul görmesi sağlanmış oldu.

Tip 5 diyabetin resmi olarak tanınması, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayan ve tıbbi hizmetlere erişimi kısıtlı olan milyonlarca insan için büyük bir öneme sahip. Yapılan tahminlere göre, dünya genelinde yaklaşık 25 milyon kişi bu diyabet türünden etkileniyor olabilir. Ancak, hastalığın tanı ve tedavi süreçlerindeki belirsizlikler, gerçek hasta sayısının tespitini zorlaştırıyor. Bu nedenle, tip 5 diyabetin tanınması, hem araştırmaların artmasına hem de sağlık politikalarının bu alana yönelmesine zemin hazırlayacak.

Tip 5 diyabetin özellikleri ve farkları

Tip 5 diyabet, diğer diyabet türlerinden önemli farklılıklar gösteriyor. Tip 1, tip 2, tip 3c ve gebelik diyabetinin aksine, tip 5 diyabet obezite, yaşam tarzı, hamilelik ya da bağışıklık sistemi ile doğrudan ilişkili değil. Bu diyabet türünün temelinde, kronik yetersiz beslenme yatıyor. Daha önce yetersizlikle ilişkili diyabet mellitus (MRDM) olarak adlandırılan tip 5 diyabet, çoğu zaman diğer diyabet türleriyle karıştırılıyor ve bu nedenle yanlış tedavi uygulanabiliyor.

Tip 5 diyabetin en dikkat çekici özelliği, insülin direncinin ana neden olmaması. Bu durum, mevcut diyabet tedavilerinin tip 5 diyabetli hastalarda etkili olmamasına, hatta bazı durumlarda zararlı olmasına yol açabiliyor. Uzmanlar, hastalığın doğru şekilde teşhis edilmesinin ve uygun tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinin hayati önem taşıdığını vurguluyor. Exeter Üniversitesi'nden diyabet araştırmacısı Craig Beall, "Bir kişinin sahip olduğu spesifik diyabet türünü bilmek, doğru tedaviyi sağlamak açısından kritik öneme sahip," diyerek konunun altını çiziyor.

Yetersiz beslenmenin diyabete etkisi ve küresel tablo

Tip 5 diyabetin ortaya çıkmasında kronik besin eksikliği belirleyici bir rol oynuyor. Son yıllarda yapılan insan ve hayvan çalışmaları, uzun süreli yetersiz beslenmenin pankreas üzerinde kalıcı etkiler bıraktığını, insülin salgılama kapasitesini azalttığını ve kan şekeri dengesini bozduğunu ortaya koydu. Özellikle Asya ve Afrika'da ciddi gıda güvensizliği yaşayan topluluklarda tip 5 diyabetin yaygın olduğu belirtiliyor. Albert Einstein Tıp Fakültesi Küresel Diyabet Enstitüsü'nden endokrinolog Meredith Hawkins, bu diyabet türünün tüberkülozdan daha yaygın ve HIV/AIDS kadar sık görüldüğünü, ancak resmi bir isminin olmamasının teşhis ve tedavi çabalarını engellediğini ifade ediyor.

Hawkins'in 2022 yılında yayımlanan çalışması, tip 5 diyabet için benzersiz bir metabolik profil ortaya koydu. Güney Hindistan'da yapılan küçük ölçekli bir denemede, tip 5 diyabetli bireylerin tip 1 diyabetliler gibi insülin eksikliği yaşadığı, ancak insülin direncinin tip 2 diyabetteki kadar belirgin olmadığı saptandı. Bu bulgular, tip 5 diyabetin tedavisinde farklı yaklaşımların gerekliliğini ortaya koyuyor. Hindistan'daki F.H. Tıp Koleji ve Hastanesi'nden doktor Rahul Garg, tip 5 diyabetin uzun süreli beslenme yetersizliğine bağlı pankreas gelişim bozukluğuyla ilişkili olduğunu vurguluyor.