Milyonlarca kız çocuğunun hayatı tehlikede: ABD Gavi'ye finansmanı durdurdu

Düşük gelirli ülkelerde milyonlarca çocuğu bulaşıcı hastalıklardan koruyan Gavi, ABD hükümetinin beklenmedik finansman duraklamasıyla karşı karşıya kaldı. Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanı Robert F. Kennedy Jr.'ın aldığı karar, rahim ağzı kanserini ortadan kaldırmaya yönelik küresel çabaları ciddi biçimde tehlikeye atıyor. Bu gelişme, özellikle Afrika ve Asya'daki düşük gelirli ülkelerde aşılama programlarının geleceğini sorgulatıyor ve milyonlarca genç kızın hayatını etkileyebilecek potansiyele sahip.

Nijerya'dan başlayan umut hikayesi

Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinde bağışıklama görevlisi olarak çalışan Maina Modu, eşi Hauwa'yı 2011 yılında rahim ağzı kanserinden kaybetti. Hauwa, her yıl dünya çapında önlenebilir bu kanserden ölen 349.000 kadından biriydi. Modu'nun yaşadığı bu acı, on üç yıl sonra ailesini ve toplumunu benzer bir kaybı tekrar yaşamaktan koruma şansını değerlendirmesine neden oldu. Rahim ağzı kanserinin neredeyse tüm vakalarına neden olan insan papilloma virüsü (HPV) hakkında daha fazla bilgi edinmesi, onun hayatında bir dönüm noktası oldu.

Mayıs 2024'te Modu, Borno'nun ergen kızlarını HPV'ye karşı aşılamak için ilk bağışıklama kampanyasını başlatmaya yardımcı oldu. Merhum eşinin en küçük çocuğu da dahil olmak üzere iki kızının korunan ilk kişiler arasında olmasını sağladı. On çocuğu olan Modu, aşı hakkında duyduğunda çok heyecanlandığını ve kızlarının güvende olduğunu bilmenin kendisine eşinin kayıp ihtişamını hatırlattığını ifade etti. Bu kişisel deneyim, rahim ağzı kanserinin sadece bir tıbbi sorun değil, aynı zamanda toplumsal bir travma olduğunu gösteriyor.

Gavi'nin başarısı ve finansman krizi

Kızları, düşük gelirli ülkelerdeki hükümet sağlık sistemleriyle çalışarak çocukları ve ergenleri 20'den fazla bulaşıcı hastalığa karşı koruyan bir kamu-özel ortaklığı olan Gavi liderliğindeki bir kampanyanın parçası olarak aşılanan 86 milyon kızdan biriydi. Bu kızların 73 milyonu sadece son üç yılda, çoğu Afrika ve Asya'da aşılanmış durumda. Gavi, 2023 yılında rahim ağzı kanserini ortadan kaldırmaya yönelik HPV aşı programını önemli ölçüde genişletmek için iddialı bir hedef belirledi ve Pazartesi günü örgüt, hedeflerine planlanandan daha erken ulaştığını duyurdu.

Gavi'nin CEO'su Dr. Sania Nishtar, ülkelerden, ortaklardan, sivil toplumdan ve topluluklardan gelen inanılmaz bağlılık sayesinde bu hedefe ulaştıklarını belirterek, işbirlikçi çabanın kadınları etkileyen en ölümcül hastalıklardan birini ortadan kaldırmaya yönelik büyük küresel ilerlemeyi yönlendirdiğini vurguladı. Ancak bu başarı kutlaması, ağır bir gölge altında gerçekleşti. Haziran ayında, ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanı Robert F. Kennedy Jr., Gavi'ye finansman taahhüdünde bulunmak üzere toplanan dünya liderlerine yaptığı video konuşmasında, ABD'nin örgüte tüm mali desteği çekeceğini söyleyerek sağlık yetkililerini şaşırttı.

Kennedy'nin bu kararı, göreve gelmesinden bu yana aşı sistemini tekrar tekrar hedef alan uzun süredir aşı karşıtı bir aktivist olması bağlamında değerlendirilmektedir. Kennedy, Gavi'nin tıbbı dünyanın tüm insanları için uygun fiyatlı hale getirme taahhüdünü övmüş olsa da, Covid-19 pandemisi sırasında aşılar hakkındaki mesajlarını ve Gavi'nin aşı güvenliği konularını ele alışını eleştirmiştir. Bu tutum, rahim ağzı kanserini ortadan kaldırmaya yönelik küresel çabaları tehlikeye atma potansiyeline sahiptir.

Gavi'nin yanıtı ve mali açık

Gavi, Kennedy'nin iddialarına yanıt olarak ayrıntılı bir açıklama yayınladı ve çocuk sağlığına olan bağlılığını savundu. Örgüt, bağımsız Dünya Sağlık Örgütü uzmanlarını kullandığını ve çalışmalarına kanıta dayalı ve bilimsel bir yaklaşımı sürdürmeye kararlı kaldığını belirtti. Bir sözcü, o zamandan bu yana geçen aylarda ABD hükümetiyle finansmanın restore edilmesi konusunda görüşmeye devam ettiğini söyledi. Ancak bu görüşmelerin sonucu henüz belirsiz durumdadır.

Gavi'nin bütçesi, ABD'nin yakın zamana kadar en büyük destekçilerinden biri olduğu ulusal hükümetlerden ve hayırsever kuruluşlar, şirketler ve bireysel bağışçılar dahil olmak üzere özel fon sağlayıcılardan gelir. 2000 yılındaki kuruluşundan bu yana örgüt, 78 düşük gelirli ülkede 1,2 milyardan fazla çocuğun bağışıklanmasına yardımcı oldu ve bu çabalar tahmini 20,6 milyon ölümü önledi. Örgüte göre, hiçbir ülke daha önce Gavi'ye mali taahhüdünü geri çekmemişti, bu da ABD'nin kararının ne kadar olağandışı olduğunu gösteriyor.