120 milyon yıllık gizem: Serçe büyüklüğündeki kuş neden kendini taşlarla öldürdü?

Chicago'daki Field Müzesi'nden paleontolog Jingmai O'Connor, Çin'deki Shandong Tianyu Müzesi'nde yaptığı incelemeler sırasında olağanüstü bir keşifle karşılaştı. Yaklaşık 33 gram ağırlığında, serçe büyüklüğündeki antik bir kuş türü olan Chromeornis funkyi'nin fosili, bilim insanlarına şaşırtıcı bir tıbbi gizem sundu. Kuşun yemek borusunda bulunan 800'den fazla minik taş kütlesi, araştırmacıların neredeyse kesinlikle bu hayvanın ölümüne neden olduğunu düşündüğü bir durumdur. Ancak bu küçük kuşun neden ilk etapta bu kadar çok taşı yuttuğu sorusu, bilim insanlarını derinden meraklandırmıştır.

Fosil kayıtlarında nadir görülen bir ölüm vakası

Paleontoloji alanında, fosil kayıtlarından yola çıkarak belirli bir bireyin ölümüne neyin neden olduğunu tespit etmek son derece nadir ve zor bir durumdur. O'Connor, bu konuda şunları belirtmiştir: tarih öncesi kuşların ölüm nedenleri genellikle gizli kalır ve bu tür keşifler paleontoloji tarihinde oldukça istisnaî bir yer tutar. Chromeornis funkyi'nin durumu ise bu açıdan çok özel bir örnek teşkil etmektedir. Kuşun yemek borusuna sıkışan taş kütlesinin kusulmasının onu boğmasına neden olduğundan araştırmacılar oldukça emindir. O'Connor, bu küçük kuşu öldüren şeyin tam olarak bu taş kütlesi olduğunu ifade etmiştir.

Olağanüstü detaylarla korunan bir fosil

Chromeornis funkyi, Lagerstätte olarak bilinen özel bir fosil oluşumu türünde fosilleşmişti. Bu tür fosil yatakları, içinde gömülü organizmaların kalıntılarını olağanüstü ayrıntılarla koruma özelliğine sahiptir ve genellikle yumuşak dokularının ince detaylarını bile içerir. Chromeornis için de durum benzer şekilde gelişmiştir; boyun, kanatlar ve bacaklar etrafındaki deri çizgisi, tüyler, gözlerden koyu pigment izleri ve hatta kas ipuçları gibi yumuşak özellikleri mükemmel biçimde korunmuştur. Bu detaylar, gaga ve kemikler gibi daha kolay fosilleşen anatominin sert kısımlarına ek olarak bulunmaktadır.

Bu olağanüstü koruma sayesinde O'Connor ve meslektaşları, Chromeornis funkyi'nin tarih öncesi kuş aile ağacında tam olarak nerede durduğunu belirleyebilmişlerdir. Kuş, Longipterygidae adlı soyu tükenmiş bir aileye aitti; bu aile, uzun ve burun şeklindeki gagalarının en ucunda dişleri olan küçük kuşlardan oluşmaktaydı. Chromeornis funkyi'nin en yakın benzerliği Longipteryx cinsinedir ve bu ilişki, yumuşak doku detaylarının korunması sayesinde net biçimde ortaya konulabilmiştir.

Gizemli taş kütlesinin keşfi

Kuşu daha yakından incelemek, araştırmacıların yemek borusunda bulunan taş kütlesiyle ilgili sorular sormasına yol açmıştır. O'Connor, yemek borusunda, tam boyun kemiklerine dayalı gerçekten tuhaf bir taş yığını olduğunu fark etmiştir. Bu bulgu oldukça şaşırtıcı idi, çünkü bilinen tüm fosil kayıtlarında, hiç kimse bir hayvanın boğazının içinde bu kadar büyük bir taş kütlesi bulmamıştı. Taşların bileşimini dikkatlice incelemek, fosilin gömülü olduğu taştan ve ayrıca birbirlerinden farklı bir mineralojiye sahip olduklarını ortaya çıkarmıştır.

Bu mineralojik farklılık, kuşun ölümünden sonra göl yatağında doğal bir birikimin gerçekleşmediğini göstermiştir. Bunun yerine, kuşun bir nedenden dolayı canlıyken bu taşları yuttuğu sonucuna varılmıştır. Taşların toplam hacmi ve sayısı, bu büyüklükteki bir kuş için inanılmaz derecede fazlaydı. O'Connor, boğazında 800'den fazla minik taş buldukları ve bu sayının taşlığı olan diğer kuşlarda beklediğimizden çok daha fazla olduğunu vurgulamıştır.