Beyindeki gizli anahtar! Stres ve anksiyete nasıl tetikleniyor?

İspanya'da gerçekleştirilen son bilimsel araştırmalar, stres ve anksiyete bozukluklarının kökenine dair önemli bir gelişmeye işaret ediyor. Araştırmacılar, beynin belirli bir bölgesinde yer alan ve "stres anahtarı" olarak adlandırılan bir mekanizmanın, ruhsal bozuklukların oluşumunda merkezi bir rol oynadığını ortaya koydu. Özellikle anksiyete bozuklukları, günümüzde dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen en yaygın ruhsal sorunlar arasında yer alıyor. Bu nedenle, stres anahtarının keşfi, hem bilim dünyasında hem de ruh sağlığı alanında büyük bir ilgiyle karşılandı.

Stres anahtarı ve beyindeki rolü

İspanyol Ulusal Araştırma Konseyi ile Miguel Hernández Üniversitesi'nden bilim insanları, fareler üzerinde yürüttükleri deneylerde, beynin duygular, hafıza ve karar verme süreçlerinden sorumlu amigdala bölgesindeki küçük bir nöron grubunu incelemeye aldı. Araştırmacılar, bu nöron grubunu "başlangıçtan ayarlayarak" stres anahtarını etkili bir şekilde devreye sokmayı başardı. Deneylerde, anksiyete, depresyon ve sosyal davranış bozuklukları gösteren farelerde, bu müdahale sonrasında normal davranış kalıplarına dönüş gözlemlendi. Stres anahtarı olarak tanımlanan bu mekanizmanın, ruhsal bozuklukların ortaya çıkışında belirleyici olduğu saptandı.

Çalışmada öne çıkan bir diğer unsur ise GRIK4 geni oldu. Bu genin aşırı çalıştığı durumlarda GluK4 adlı proteinin seviyeleri yükseliyor ve bu da anksiyete benzeri davranışların ortaya çıkmasına neden oluyor. Yüksek GluK4 seviyelerine sahip fareler, açık alanlardan kaçınma, sosyal etkileşimde azalma, depresif ruh hali ve nesne tanıma güçlüğü gibi çeşitli belirtiler sergiledi. Araştırmacılar, gen teknolojisi kullanarak GRIK4'ün fazla kopyalarını çıkardıklarında, stres anahtarının etkisiyle GluK4 seviyelerinde düşüş ve buna bağlı olarak anksiyete, depresyon ve sosyal zorluklarda azalma tespit etti.

Stres anahtarının tedavi potansiyeli ve sınırlamaları

Stres anahtarı üzerinde yapılan müdahaleler, yalnızca genetik olarak değiştirilmiş farelerde değil, aynı zamanda başka nedenlerle anksiyete geliştiren farelerde de etkili oldu. Bu bulgu, bazı beyin devrelerinin anksiyete bozukluklarında belirleyici bir rol oynadığını ve teorik olarak yeniden ayarlanabileceğini gösteriyor. Nörobilimci Álvaro García, bu kadar basit bir müdahalenin anksiyete ile ilişkili davranışları ve sosyal eksiklikleri tersine çevirmesini "etkileyici" olarak nitelendiriyor. Araştırma ekibi, amigdala içinde anksiyete belirtilerinden sorumlu olan belirli bir nöron tipini de tanımlamayı başardı. Bu nöronların işlevi dengelendiğinde, farelerin davranışlarında belirgin bir istikrar sağlandı.