Mega bilim projesi! Çin'in 100 km'lik hızlandırıcı planı rafa kalktı

Merve Aydın - Aralık 13, 2025 11:50 | Son Güncelleme Tarihi: Aralık 13, 2025 11:54

Çin, planlanan 100 kilometre uzunluğundaki Circular Electron Positron Collider projesini rafa kaldırdı. Cenevre'deki Avrupa Parçacık Fiziği Merkezi bu gelişmeyi, kendi Future Circular Collider projesinin onaylanma şansının arttığı anlamına geleceğini belirtti.

Kapat

HABERİN DEVAMI

Bilim ve teknoloji dünyasında devasa bir proje daha ertelendi. Çin, on yıl önce duyurduğu ve bilim camiasının en büyük makinesi olması beklenen Circular Electron Positron Collider (CEPC) adlı parçacık hızlandırıcısı inşa etme planını geçici olarak askıya aldı. Bu karar, Avrupa'nın kendi mega projesi olan Future Circular Collider (FCC) için yeni bir fırsat penceresi açmış görünüyor.

Çin'in dev parçacık hızlandırıcı projesi neden ertelendi?

Pekin'deki Yüksek Enerji Fiziği Enstitüsü'nün proje lideri Wang Yifang tarafından yapılan açıklamaya göre, CEPC projesinin Çin'in yaklaşan Beş Yıllık Planına dahil edilmeyeceği kararı alındı. Söz konusu hızlandırıcı, 100 kilometre uzunluğuyla Cenevre'deki Large Hadron Collider'ın (LHC) 27 kilometre uzunluğunu açık ara geride bırakacak ve Avrupa'nın planlanan FCC'nin 91 kilometre uzunluğundan da daha büyük olacaktı. Projenin teknik tasarımlarının tam olarak tamamlandığı bir dönemde alınan bu karar, uluslararası bilim camiasında önemli yankılar uyandırdı. Wang, ekibinin CEPC önerisini 2030 yılında yeniden sunmayı planladığını ancak Avrupa'nın FCC'si bu tarihten önce resmi onay alırsa, Çinli araştırmacıların muhtemelen kendi projesinden vazgeçerek Avrupa çabalarına katılacaklarını ifade etti.

Avrupa'nın Future Circular Collider projesi nedir ve ne amaçlıyor?

Cenevre'deki Avrupa Parçacık Fiziği Merkezi (CERN) tarafından yürütülen Future Circular Collider, mevcut planlara göre 91 kilometre çevre ve ortalama 200 metre derinliğe sahip bir halkadan oluşacak. Yaklaşık 15 milyar Euro'ya mal olması beklenen bu devasa parçacık hızlandırıcısı, 2040'ların sonuna kadar faaliyete geçebilecek ve LHC'nin ardılı olarak görev yapacak. Araştırmacılar, FCC ile hala gizemli olan Karanlık Madde ve Karanlık Enerji konusuna daha fazla ışık tutmayı hedefliyor. Mevcut LHC, 2012 yılında Nobel Ödülü ile onurlandırılan Higgs-Boson'un keşfedilmesine olanak sağlamıştı ve bilim dünyasının en önemli başarılarından biri olarak kabul ediliyor.

CERN Genel Direktörü Fabiola Gianotti, Salı günü düzenlenen basın toplantısında Çin'in kararını, muhtemelen 2028'de oylanacak olan Avrupa rakip projesi FCC için ek bir şans olarak değerlendirdi. Gianotti'ye göre, CERN'in karar organı olan CERN Konseyi, 7 Kasım'da jeolojik, bölgesel, teknolojik, bilimsel ve finansal yönleri kapsayan fizibilite çalışması hakkında çok olumlu bir görüş bildirdi. Direktör, Çin'in geçici 'hayır'ının FCC için şansları artırması gerektiğini de açıkça vurguladı.

Neden Çin'in kararı Avrupa'nın projesini destekliyor?

Daha önce, muhalifler tarafından FCC'nin abartılı olarak eleştirilmesinin temel nedeni, Çin'in benzer araştırmaları daha büyük boyutlarda bir halkada daha uygun bir fiyata gerçekleştirebileceği endişesiydi. Çin'in CEPC projesinin maliyeti 5 milyar Euro'nun oldukça altında olması bekleniyordu. Ancak Çin'in bu projeyi geçici olarak ertelemesi, söz konusu argümanı en azından şimdilik geçersiz kılmış durumda. CERN yönetimi, bu gelişmenin Avrupa'nın parçacık hızlandırıcısı projesine olan desteği güçlendireceğini umut ediyor. LHC'den sonra bilim dünyasının bir sonraki en büyük makinesinin de Avrupa'da işletilmesi, Avrupa'nın bilimsel liderliğini pekiştirecek ve uluslararası araştırma işbirliğini derinleştirecek.

Çin'in bu kararı, sadece Avrupa için değil, tüm bilim dünyası için önemli sonuçlar doğuracak görünüyor. Parçacık fiziğinin en büyük soruları olan Karanlık Madde ve Karanlık Enerji gibi konuların çözülmesi için gerekli olan bu tür mega projeler, uluslararası işbirliği ve koordinasyonu gerektiriyor. Çin'in projesini ertelemesi ve potansiyel olarak Avrupa'nın çabalarına katılması, küresel bilim camiasının bu kritik araştırmalara odaklanmasını sağlayacak ve sonuçta tüm insanlığın faydasına olacak.

Etiketler:

parçacık hızlandırıcısı CERN Future Circular Collider Çin bilim projesi Higgs boson