2025'te sağlık, teknoloji ve uzay gibi alanlarda birçok keşfe imza atıldı

AA - Aralık 30, 2025 14:40 | Son Güncelleme Tarihi: Aralık 30, 2025 14:40

Bilim insanlarının çalışmalarıyla dünyada ve uzayda kayda geçen bilimsel gelişmeler, 2025'te ufuk açtı. 2025'te öne çıkan, sağlık, uzay ve teknoloji gibi alanlardaki ilginç ve umut vadeden bilimsel gelişmeleri ve keşifleri derlendi.

Kapat

HABERİN DEVAMI

2025'in öne çıkan gelişmelerinden biri, Haziran 2024'te uzayda mahsur kalan NASA astronotlarının martta geri dönebilmesi oldu.

NASA astronotları Butch Wilmore ve Suni Williams, 5 Haziran 2024'te Boeing'in yeni Starliner kapsülüyle bir haftalık test uçuşu için ISS'ye gönderildi.

Starliner'da çıkan teknik arıza nedeniyle iki astronotun dönüş tarihi ertelendi ve NASA, kapsülün boş dönmesi direktifini verdi.

Süreçte yaşanan aksaklıklar nedeniyle yaklaşık 9 ay ISS'de mahsur kalan iki astronot, martta SpaceX'in Dragon kapsülü ile Dünya'ya döndü.

Öte yandan, uzayda mahsur kalan astronotlardan Williams, 31 Ocak'ta astronot Peggy Whitson'a ait olan 60 saat 21 dakikalık uzay yürüyüşü rekorunu kırdı ve 62 saat 6 dakika ile uzayda en uzun süre yürüyüş yapan kadın astronot oldu.

MARS'TA ESKİDEN OKYANUS VE KUMSAL OLABİLECEĞİ KEŞFEDİLDİ

ABD ve Çin'den araştırmacılar, Çin'in yer aracı Curong'un Mars'taki yeraltı görüntüleme verileriyle dünyada sahil kenarında yeraltından alınan verileri karşılaştırması sonucu benzerlik tespit etti.

Şubatta paylaşılan verilere göre, araştırmacılar, Mars'taki yeraltı yapısının, dünyadaki ova ya da okyanus yönüne eğilimli topraklara benzer açıda olduğunu ve bunun Mars'ta daha önce kumsal ve okyanus bulunduğuna işaret ettiğini belirtti.

TATLARI DİJİTAL VERİYE DÖNÜŞTÜREN SİSTEM

ABD'deki Ohio State Üniversitesinden araştırmacılar, yiyecek ve içeceklerin tatlarını dijital veriye dönüştürerek kimyasallarla taklit edebilen "e-Taste" adlı sistemi geliştirdi.

Bu sistem, 5 temel tada karşılık gelen kimyasalları sensörlerle dijital verilere dönüştürüp, ardından bu kimyasalları dilin belirli bölgelerine iletiyor.

Henüz baharatlı ve yağlı tatları tam olarak taklit edemediği belirtilen sistem sayesinde sanal gerçeklik teknolojilerine tat alma deneyiminin de entegre edilebileceği kaydedildi.

AVUSTRALYALI HASTA, YAPAY KALPLE 100 GÜNDEN FAZLA HAYATTA KALDI

Avustralya'da kalp yetmezliği yaşayan 40 yaşlarındaki bir kişiye, manyetik kaldırma teknolojisi kullanarak sağlıklı bir kalbin kan akışını taklit edebilen "BiVACOR" adlı titanyum yapay kalp takıldı.

Martta uygun bir donör kalp bulunup nakil işlemleri gerçekleştirilene kadar yapay kalple yaşamını sürdüren hasta, dünyada yapay kalple 100 günden fazla hayatta kalan ilk kişi olarak kayıtlara geçti.

7 YAŞINDAKİ ÇOCUK, YAPAY KALP NAKLİ YAPILAN EN GENÇ KİŞİ OLDU

Yapay kalbe ilişkin bir diğer gelişme de Çin'de 7 yaşındaki çocuğa yapılan nakil oldu.

Doktorlar Mayıs 2024'te kalbin sürekli büyüyüp genişlemesine neden olan genetik ve kronik bir hastalık olan "dilate kardiyomiyopati" teşhisi konulan çocuğa uygun donör bulunamaması nedeniyle yapay kalp nakli yapılmasına karar verdi.

Yaklaşık 5 saat süren ameliyatta, 45 gram ağırlığında ve 2,9 santimetre çapında yapay kalp yerleştirilen çocuğun, dünyada bu operasyonu geçiren en genç kişi olduğu nisanda duyuruldu.

KATY PERRY VE GAYLE KING GİBİ İSİMLERDEN OLUŞAN EKİP UZAYA ÇIKTI

ABD'de Amazon'un kurucusu milyarder Jeff Bezos'a ait uzay şirketi Blue Origin, nisanda 6 ünlü kadını 10 dakikalık seyahat için uzaya gönderdi.

Kapsüldeki 6 kişilik ekipte pop yıldızı Katy Perry, CBS ulusal televizyonunda program sunucusu Gayle King, Jeff Bezos'un nişanlısı olan eski gazeteci Lauren Sanchez, eski NASA roket bilimcisi Aisha Bowe, biyoastronotluk araştırmacısı Amanda Nguyen ve film yapımcısı Kerianne Flynn yer aldı.

Uzayın sınırı kabul edilen 100 kilometre yükseklikte yaklaşık 10 dakika kalan kapsül, paraşütle alçalarak Texas'taki bir çöle döndü.

SKYPE, KULLANIMDAN KALKTI

Amerikan teknoloji devlerinden Microsoft'a ait görüntülü ve sesli iletişim uygulaması Skype, 5 Mayıs'tan itibaren hizmetlerine son verdi.

Microsoft, 2003'te piyasaya sunulan ve 2010'da 300 milyonu aşkın aktif kullanıcıya ulaşan uygulamanın hizmetlerine "müşterilerin ihtiyaçlarına daha kolay uyum sağlayacak şekilde düzenlenmesi amacıyla" son verdi.

Şirket, Skype'taki kullanıcı verilerinin Microsoft Teams'e otomatik aktarılacağını bildirmişti.

JAMES WEBB, İLK KEZ BİR ÖTE GEZEGEN KEŞFETTİ

ABD Uzay ve Havacılık Ajansının (NASA) James Webb Uzay Teleskobunun, 34 ışık yılı uzaktaki "TWA 7" adlı yıldızın yörüngesinde Satürn boyutlarında bir öte gezegen keşfi haziranın önemli bilimsel gelişmelerinden biri oldu.

Teleskop, ilk kez bir öte gezegen keşfederek, uzak yıldızların yörüngesinde dönen daha hafif ve daha zor bulunan gezegenleri tespit edebileceğini kanıtladı.

Keşfedilen yeni ötegezegen, bu görüntüleme tekniği ile saptanan kütle olarak en hafif gezegen oldu.

ŞİMDİYE KADARKİ EN BÜYÜK KARA DELİK BİRLEŞİMİ TESPİT EDİLDİ

Bilim insanları, ABD Ulusal Bilim Vakfına ait Lazer Interferometre Kütle Çekimi Dalga Gözlemevi'nden (LIGO) şimdiye kadarki en büyük kara delik birleşimini gözlemledi.

23 Kasım 2023'te gözlemlenen ancak haziranda kamuoyuyla paylaşılan bulgulara göre, biri yaklaşık 140, diğeri 100 Güneş kütlesine sahip iki kara deliğin birleşerek 225 Güneş kütlesinde dev bir kara delik oluşturduğu belirlendi.

Bilim insanları, "GW231123" adı verilen bu kara delik birleşmesinden yola çıkarak dev kara deliklerin nasıl oluştuğuna dair yeni ipuçları arayacak.

YAPAY ZEKA DESTEKLİ STETOSKOPLAR, KALP HASTALIKLARINI SANİYELER İÇİNDE TESPİT EDEBİLİYOR

Imperial College London ve Imperial College Healthcare NHS Trust tarafından yürütülen, ağustosta bulguları paylaşılan çalışmada, yapay zeka destekli stetoskoplar kullanılarak Londra'nın batı ve kuzeybatısındaki 205 aile hekimliğinde 12 binden fazla hasta muayene edildi.

Çalışmada, yapay zeka destekli stetoskopların kalp yetmezliği, kalp kapak hastalığı ve düzensiz kalp ritimleri gibi rahatsızlıkları saniyeler içinde tespit edebildiği görüldü.

DÜNYA'DAN YAKLAŞIK 430 IŞIK YILI UZAKLIKTA YENİ GEZEGEN KEŞFEDİLDİ

Hollanda'daki Leiden Üniversitesi, İrlanda'daki Galway Üniversitesi ve ABD'deki Arizona Üniversitesinden bilim insanları, Dünya'dan yaklaşık 430 ışık yılı uzaklıkta, genç yıldızın yörüngesinde dönen ve Jüpiter'e benzeyen yeni gezegen keşfetti.

"WISPIT 2b" adı verilen yeni gezegenin, Jüpiter büyüklüğünde gaz devi halinde ve yaklaşık beş milyon yaşında olduğunu tahmin ediliyor.

DÜNYADA İLK KEZ KAN DOLAŞIMI OLAN DERİ DOKUSU ÜRETİLDİ

Avustralya'daki Queensland Üniversitesinden araştırmacılar, insan cilt hücrelerini kök hücrelere dönüştürerek "deriye benzeyen doku" oluşturdu.

Bu modele laboratuvarda üretilen küçük kan damarları entegre eden araştırmacılar, kendi dolaşım sistemine sahip çok katmanlı deri dokusu elde etti.

Böylece, dünyada ilk kez damar, sinir, kıl folikülü ve bağışıklık hücrelerini barındıran, gerçek insan derisine en yakın model, laboratuvar ortamında geliştirilmiş oldu.

DAHA ÖNCE KESİN ÇARESİ OLMAYAN HUNTİNGTON HASTALIĞI İÇİN TEDAVİ

İngiltere'de bilim insanları, beyindeki proteinlerin anormal bir şekle girip birbirine yapışmasıyla başlayan Huntington hastalığına ilk kez tedavi geliştirildiğini eylülde duyurdu.

Kalıtsal bir hastalık olan Huntington'a karşı gen terapisi ile gen baskılama teknolojisini birleştiren bu tedavi, zararlı protein yığınlarının seviyesini tek dozla kalıcı olarak azaltmayı hedefliyor.

Tedaviyi geliştiren "uniQure" firmasından yapılan açıklamada, tedavinin uygulandığı 29 kişide 3 yılın ardından hastalığın ortalama yüzde 75 yavaşladığı ve verilerin beyin hücrelerini kurtardığını gösterdiği belirtildi.

YAŞAYAN KİŞİYE İLK KEZ DOMUZ KARACİĞERİ NAKLİ YAPILDI

Sağlık alanında önemli bir gelişme ekimde basına yansıdı.

Çin'de bilim insanları, genetiği değiştirilmiş bir domuzdan aldıkları karaciğeri, ilk kez yaşayan bir karaciğer kanseri hastasına nakletti.

Nakilden sonraki ilk 31 gün boyunca hastanın vücudu karaciğeri reddetmedi ancak 38. günde bazı komplikasyonlar oluşması nedeniyle bu organ, operasyonla vücuttan geri alındı.

Komplikasyonlar, organın çıkarılmasının ardından giderilse de 71 yaşındaki hasta, nakilden sonraki 171'inci günde tekrarlı üst sindirim sistemi kanamalarına bağlı olarak hayatını kaybetti.

İNSAN BEYNİ 32 YAŞINA KADAR ERGENLİK DÖNEMİNİ YAŞIYOR

Cambridge Üniversitesinden araştırmacılar doğumdan 90 yaşına kadar yaklaşık 4 bin kişinin beyin taramalarını inceledi.

Araştırmaya göre beyin gelişimi, 9, 32, 66 ve 83 yaşlarında olmak üzere dört kritik dönüm noktasıyla birbirinden ayrılan 5 geniş dönemde gerçekleşiyor.

Beynin ilk gelişim süreci, doğumdan 9 yaşına kadar sürüyor. Bu dönemde bebeğin beynindeki nöronlar arasındaki bağlantıların çoğu azalırken, daha aktif olanlar korunuyor.

9-32 yaş arası ise beynin iletişim ağlarının en verimli hale geldiği "ergenlik dönemi" olarak tanımlandı. 66 yaşında başlayan dönem "erken yaşlanma", 83 yaşında başlayan süreç ise "geç yaşlanma" olarak belirlendi. Bu iki kırılma noktası, beyindeki bağlantı verimliliğinde yaşa bağlı sağlık sorunları ve beyaz madde yapısındaki bozulmalarla ilişkilendirildi.

Etiketler:

uzay teknoloji sağlık bilim insanları çalışma bakanı keşif