Kuru göz hastalığının tedavisi için laboratuvarda yetiştirilen gözyaşı bezleri umut veriyor

Dünya nüfusunun beş ile on beş yüzdesini etkileyen kuru göz hastalığı, gözlerde kızarıklık, batma ve yanma hissi gibi rahatsız edici belirtilere neden olmaktadır. Bu durum, gözyaşı bezlerinin yeterli miktarda gözyaşı üretememesi ya da üretilen gözyaşının kalitesinin yetersiz olması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Alerjiler, otoimmün bozukluklar, hormonal değişimler ve yaşlanma gibi çeşitli faktörler bu hastalığın gelişmesinde rol oynamaktadır. Eğer tedavi edilmezse, kuru göz enfeksiyonların kapısını açabilir ve gözün yüzeyine kalıcı hasar vererek görme yeteneğini tehdit edebilir.

Otofaji: Hücrelerin Gizli Temizlik Sistemi

Araştırmacılar, otofaji olarak bilinen temel bir hücresel sürecin kuru göz hastalığında bozulduğundan şüpheleniyorlar. Otofaji, hücrelerin içinde bir temizlik mekanizması gibi çalışarak hasarlı proteinleri ve diğer zararlı materyalleri uzaklaştırmaktadır. Bu sayede hücreler düzgün bir şekilde işlevlerini yerine getirebilmektedir. Otofaji sisteminin düzgün çalışması, gözyaşı bezlerinin sağlıklı kalması ve yeterli gözyaşı üretmesi için kritik bir öneme sahiptir. Eğer bu sistem bozulursa, gözyaşı bezleri zamanla işlevini kaybetmeye başlamaktadır.

Laboratuvarda Yetiştirilen Gözyaşı Bezleri Hastalığın Sırlarını Açığa Çıkarıyor

Birleşik Krallık'taki Birmingham Üniversitesi'nden Sovan Sarkar ve ekibi, bu mekanizmayı anlamak ve yeni tedavi stratejileri geliştirmek amacıyla kök hücrelerden gözyaşı bezi organoidleri oluşturmuştur. Laboratuvarda yetiştirilen bu üç boyutlu yapılar, insan gözyaşı bezlerine oldukça benzer özellikler göstermektedir. Araştırma sonuçları, prestijli Stem Cell Reports dergisinde yayımlanmıştır. Kök hücreden türetilen organoidler, normalde insan gözyaşı bezlerinde bulunan hücre tiplerinin tam çeşitliliğini içermektedir ve gözü kayganlaştırmaya ile enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olan gözyaşı proteinleri üretebilmektedir.

Araştırmacılar bu organoidlerde otofajiyi genetik teknikler kullanarak devre dışı bıraktıklarında, sonuçlar oldukça çarpıcı olmuştur. Hücrelerin normal dengesi bozulmuş, gözyaşı proteini üretimi önemli ölçüde düşmüş ve daha fazla hücre ölümü meydana gelmiştir. Bu bulgular, otofajinin gözyaşı bezi sağlığı için ne kadar kritik olduğunu açıkça göstermektedir.

Nikotinamid Mononükleotid ve Melatonin ile Umut Doğuyor

Ancak araştırmacılar, otofaji eksikliği olan organoidleri nikotinamid mononükleotid (NMN) veya melatonin adlı bileşiklerle tedavi ettiklerinde, hasar önemli ölçüde azalmıştır. Bu bileşikler hücre ölümünü sınırlamaya yardımcı olmuş ve gözyaşı proteinlerinin salınımını restore etmiştir. Bu keşif, kuru göz hastalığının tedavisi için tamamen yeni bir kapı açmaktadır. NMN ve melatonin gibi bileşiklerin, hasarlı gözyaşı bezlerini iyileştirmek için kullanılabileceği ihtimali, tıbbi araştırma dünyasında büyük bir heyecan yaratmıştır.