TikTok ve Instagram Reels kullanıcılarının dikkat süresi tehlikede

Sosyal medya platformlarında giderek yaygınlaşan kısa form video içeriğinin insan beyni üzerindeki olumsuz etkileri bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Amerikan Psikoloji Derneği tarafından gerçekleştirilen kapsamlı bir çalışma, bu tür videoların izleyicilerin zihinsel sağlığını ciddi biçimde tehdit ettiğini göstermektedir. Araştırma, 71 farklı çalışmadan toplanan ve 98 bin 299 katılımcıyı kapsayan veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Bulgular, kısa form video tüketiminin beyin fonksiyonlarında gerilemeler yarattığını açıkça ortaya koymaktadır.

Kısa form video araştırmasının kapsamı ve yöntemi

Geçmiş araştırmalar ağırlıklı olarak TikTok platformuna odaklanmış ve bu nedenle bulguların diğer sosyal medya uygulamalarına genelleştirilmesi mümkün olmamıştır. Ancak günümüzde kısa form video içeriği Instagram Reels, YouTube Shorts ve hatta LinkedIn gibi profesyonel ağlarda da yaygın hale gelmiştir. Bu nedenle, yeni çalışma sadece tek bir platformla sınırlı kalmayarak, kısa form video fenomeninin tüm sosyal medya ekosistemindeki etkilerini incelemeye karar vermiştir. Araştırmacılar, 71 ayrı çalışmadan elde edilen veriler üzerinde kapsamlı bir meta-analiz gerçekleştirerek, yaklaşık 100 bin katılımcının davranışlarını ve sağlık göstergelerini analiz etmişlerdir. Bu geniş veri seti, bulguların güvenilirliğini ve genelleştirilebilirliğini önemli ölçüde artırmıştır.

Çalışma, kısa form video tüketiminin izleyiciler üzerindeki etkilerini çok yönlü bir şekilde incelemiştir. Araştırmacılar, sadece kullanım süresi değil, aynı zamanda içerikle etkileşim düzeyini, yaş grupları arasındaki farklılıkları ve bilişsel ile zihinsel sağlık endeksleri arasındaki bağlantıları detaylı biçimde değerlendirmişlerdir. Bu nüanslı yaklaşım, kısa form video platformlarının insan psikolojisi üzerindeki karmaşık mekanizmalarını daha iyi anlamaya yardımcı olmuştur.

Dikkat süresi ve bilişsel işlevlerde dramatik düşüş

Araştırmanın en önemli bulgusu, yoğun kısa form video tüketiminin azalmış bilişsel işlevlerle doğrudan ilişkili olduğudur. Özellikle, bu tür içeriğin ağır kullanıcıları, dikkat etme ve dürtülerini kontrol etme yeteneğinde belirgin zayıflama göstermektedir. Hem genç hem de yaşlı yaş gruplarında, artan kısa form video içeriği alımı daha kısa dikkat süresiyle bağlantılı bulunmuştur. Bu bulgu, yaş farkı gözetmeksizin, kısa form video platformlarının tüm kullanıcı gruplarını olumsuz etkilediğini göstermektedir.

Araştırmacılar, bu fenomenin arkasındaki mekanizmayı açıklamak için 1970 yılından itibaren bilim dünyasında kabul gören "alışma ve duyarlılaşmanın ikili teorisi"ne atıfta bulunmuşlardır. Bu teoriye göre, son derece uyarıcı ve hızlı tempolu içeriğe tekrarlanan maruz kalma, kullanıcıların beynini daha yavaş ve çaba gerektiren görevlere karşı duyarsızlaştırmaktadır. Okuma, problem çözme ve derin öğrenme gibi bilişsel aktiviteler, kısa form video tüketiminin yoğunluğu arttıkça giderek daha az çekici hale gelmektedir.

Bu sürecin sonucu, beynin bilişsel dayanıklılığının kademeli olarak azalmasıdır. Zamanla, beyinin tek bir görevde dikkat sürdürme yeteneği zayıflamakta ve çok görevlilik yapma kapasitesi düşmektedir. Kısa form video platformları, algoritmik olarak düzenlenmiş anında ödüller sunarak bu olumsuz süreci daha da hızlandırmaktadır. Bu mekanizma, kullanıcıların dürtüsel etkileşim kalıplarını güçlendirmekte ve anında tatmin arayışını alışkanlık haline getirmektedir.