NASA Mars yörüngesindeki MAVEN uzay aracıyla iletişimi kaybetti

NASA, Mars'ı yörüngede dönen üç uzay aracından biriyle iletişim bağlantısını kaybettiğini Salı günü duyurdu. Söz konusu araç olan MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile Evolution), son olarak 6 Aralık Cumartesi günü Dünya'daki kontrol merkezleriyle haberleşmişti. Bu gelişme, Kızıl Gezegen'deki NASA'nın uzay araştırma faaliyetlerinin geleceğine ilişkin ciddi endişeleri gündeme getirdi. Aynı zamanda, yörüngede bulunan diğer iki uzay aracı da tehlikeli biçimde yakıtlarının tükenmesine yaklaşıyor ve garanti sürelerinin çok ötesinde çalışmaya devam ediyor.

MAVEN'ın son sinyali ve iletişim kaybı

Yer ekipleri, MAVEN'dan gelen telemetri verilerinin, Kızıl Gezegen'in arkasına geçmeden önceki son anında tüm alt sistemlerin normal biçimde işlediğini gösterdiğini belirtti. NASA'nın resmi açıklamasında, uzay aracının Mars'ın arkasından çıktıktan sonra Derin Uzay Ağı tarafından herhangi bir sinyal alınamadığı vurgulandı. Görev kontrolörlerinin durumu araştırmak için anomaliyi incelemeye başladığı, ancak henüz kesin bir sonuca ulaşılamadığı bildirildi. Uzay ajansı, daha fazla bilginin elde edildiğinde kamuoyuyla paylaşılacağını açıkladı. MAVEN'ın iletişim kaybı, Mars'taki bilimsel araştırmaların koordinasyonunda önemli bir aksaklık yaratmış durumdadır.

MAVEN'ın Mars'taki on yıllık başarılı görev süreci

Lockheed Martin tarafından inşa edilen MAVEN, Eylül 2014'te Dünya'dan yaklaşık on aylık bir uzay yolculuğunun ardından Kızıl Gezegen'e ulaştı. Uzay aracı, Güneş ve Mars atmosferi arasındaki etkileşimleri incelemek amacıyla eliptik bir yörüngeye yerleştirildi. Görevinin başlangıç aşamalarında, MAVEN güneş rüzgarının Mars atmosferini nasıl aşındırdığını keşfetmeyi başardı. Milyarlarca yıl boyunca bu aşınma süreci, Kızıl Gezegen'i sıcak ve yaşanabilir bir dünyadan bugün gözlemlenen soğuk ve yaşanmaz bir gezegene dönüştürmüştür. MAVEN'ın bilimsel enstrümanları, "püskürtme" olarak bilinen bir mekanizmanın atmosferden hava ve su moleküllerinin çoğunluğunu nasıl uzaklaştırdığını göstermek için argonun hafif ve ağır izotoplarının yoğunluklarını ölçmüştür. Ayrıca, uzay aracı bilim insanlarının Mars'ın kuzey ışıklarını anlamalarına yardımcı olmak için ayrıntılı yerinde plazma gözlemleri gerçekleştirmiştir.

MAVEN, orijinal tasarım ömrünü önemli ölçüde aşmış ve son yıllarda NASA'nın Mars yüzeyindeki geziciler ile Dünya'daki kontrolörler arasında sinyalleri ileterek kritik bir röle ağı düğümü haline gelmiştir. Uzay aracının benzersiz yörüngesi, Mars'ın 2.800 mil (4.500 kilometre) kadar yukarısına uzanmakta ve bu konumdan yüzeydeki gezicilerden bir seferde 30 dakikaya kadar bilim verisi aktarabilmektedir. Bu özellik, MAVEN'ı diğer röle seçeneklerinden herhangi birinden daha yüksek veri hacimlerini destekleyebilir kılmıştır. İletişim kaybından önceki hafta sonu, NASA MAVEN'ın en azından 2030'ların sonlarına kadar çalışmaya yetecek yakıt rezervlerine sahip olduğunu açıklamıştı.

Mars'taki diğer uzay araçlarının yaşlanma sorunu

NASA'nın Mars yörüngesinde bulunan diğer iki operasyonel uzay aracı da ciddi zorluklar yaşamaktadır. Mars Odyssey, 2001'den beri Kızıl Gezegen'in yörüngesinde bulunmakta ve muhtemelen önümüzdeki birkaç yıl içinde yakıtı tükeneceği tahmin edilmektedir. Bu araç, 20 yıldan fazla süredir uzayda görev yapmakta ve yaşlanmaya bağlı sorunlarla mücadele etmektedir. NASA'nın 2005'te fırlatılan Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) ise yaşına göre daha sağlıklı durumda olup, 2030'lara kadar yetecek kadar yakıt rezervine sahiptir. MRO, Mars'taki en iyi kameraya ve gelecekteki görevler için iniş alanlarını haritalama yeteneğine sahip olması nedeniyle NASA için son derece önemlidir.