Mars yıldırımlı gezegenler kulübüne katıldı

Mars, bilim insanlarının onlarca yıldır şüphelendiği bir olguyu nihayet kanıtlamış oldu: elektriksel aktivite. NASA'nın Perseverance gezgini tarafından kaydedilen bu bulgu, Nature dergisinde yayımlanarak, kızıl gezegenin atmosferinin elektrikle çatırdadığını ortaya koydu. İnce atmosferine rağmen, Mars'ın bu tür enerjetik olayları barındırması, bilim dünyasında önemli bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.

Perseverance'ın beklenmedik keşfi

Perseverance gezgini, Mars'ta yıldırım aktivitesinin ilk kanıtını görsel olarak değil, işitsel yoldan yakaladı. Gezginin SuperCam enstrümanına entegre edilen mikrofon, orijinal olarak kayalara çarpan lazer seslerini kaydetmek amacıyla tasarlanmış olsa da, beklenmedik bir şekilde elektriksel deşarjların karakteristik çatırtı sesini kaydetti. Jet Propulsion Laboratory tarafından analiz edilen veriler, gezginin iki Mars yılı boyunca toplam 55 elektriksel deşarj olayını tespit ettiğini göstermiştir. Bu olayların çoğu toz fırtınalarıyla ilişkiliyken, 16 tanesi gezginin doğrudan kum girdaplarının içinden geçtiği dönemlerde meydana gelmiştir. Perseverance misyonunun bilim insanı Ralph Lorenz, elde edilen bazı kayıtlarda elektriksel çatırtının oldukça net biçimde duyulabildiğini belirtmiştir. Sol 215 olarak adlandırılan misyonun 215. Mars günündeki özel bir kaydında, sadece elektriksel çatırtı değil, aynı zamanda girdabın rüzgarının gezgine çarpması ve kum tanelerinin mikrofona çarpması da açıkça işitilmektedir.

Triboelektrik etki: Mars'ta statik elektrik

Mars'ta yıldırımların nasıl oluştuğu sorusu, triboelektrik etki adı verilen fiziksel bir ilke tarafından açıklanmaktadır. Bu etki, çoraplarla halı üzerinde yürüdüğümüzde ve sonrasında bir kapı koluna dokunduğumuzda meydana gelen kıvılcım olayıyla tamamen aynı mekanizmaya dayanmaktadır. Mars'ta ise bu süreç çok daha büyük ölçekte gerçekleşmektedir. Toz girdapları, dev statik elektrik jeneratörleri gibi davranarak, sıcak havanın yükselmesi ve dönmeye başlamasıyla oluşmaktadır. Bu dönerken, girdap toz ve kum tanelerini kaldırır ve bu taneler birbirine sürtünerek elektronları aktarır ve yük üretir. Dünya'nın çölleri de benzer triboelektrik etkileri yaşasa da, Mars'ta bu etkinin elektriksel deşarjlarla sonuçlanması çok daha olasıdır. Bunun nedeni, Mars atmosferinin son derece ince olmasıdır; havanın direncini kırmak ve bir kıvılcım üretmek için gereken yük miktarı Dünya'ya kıyasla çok daha azdır. Bu durum, Mars'ta elektriksel aktivitenin daha kolay ve daha sık meydana gelmesini sağlamaktadır.