Kanserle savaşta doğanın gizli silahı; Grönland Balinaları...

Kanserle mücadele etmek için yeni stratejiler arayan araştırmacılar, doğanın en uzun yaşayan yaratıklarının hücrelerinde gizlenmiş olan umut verici ipuçlarını keşfetmiş olabileceklerini düşünüyorlar. Nature dergisinde yayımlanan bu önemli bulgular, milyonlarca yıllık evrim sürecinde bazı hayvanların kötü huylu hücrelerden nasıl korunduğunu anlamaya yönelik artan bir araştırma alanının parçasını oluşturmaktadır. Bu çalışmalar, kanser biyolojisinin en büyük paradokslarından birini çözmeye yardımcı olabilecek nitelikte bulunmaktadır.

Peto paradoksu: Büyüklük ve uzun ömür neden kanser riskini artırmıyor?

Kanser biyolojisinde uzun süredir tartışılan Peto paradoksu, bilim insanlarını hayrette bırakan bir bilmecedir. Teoriye göre, büyük hayvanlar çok sayıda hücreye sahip olduğundan, bu hücrelerden herhangi birinin kanserli hale dönüşme olasılığı daha yüksek olmalıdır. Aynı şekilde, uzun ömürlü organizmalar, sağlıklı hücrelerin kanserli hücrelere dönüşmesi için gerekli olan genetik mutasyonları biriktirmek için daha fazla zamana sahip olmalıdır. Mantık açısından bakıldığında, bu durum bu hayvanların kanser geliştirme riskini önemli ölçüde artırması gerektiğini göstermektedir. Ancak gerçek durum tamamen farklıdır ve bu paradoks, doğanın evrim yoluyla geliştirdiği akıllı koruma mekanizmalarının varlığını işaret etmektedir.

Rochester Üniversitesi'nden biyolog Vera Gorbunova, bu paradoksun çözümünün hayvanların kanserden kaçınmak için geliştirdikleri ek koruma sistemlerinde yattığını belirtmektedir. Gorbunova'ya göre, bu büyük ve uzun ömürlü hayvanlar, evrim sürecinde kanserden korunmak için özel mekanizmalar geliştirmiş ve bu mekanizmalar onları hastalıktan başarıyla korumaktadır. Bu bulgu, doğanın milyonlarca yıl içinde ne kadar sofistike çözümler üretebileceğini göstermektedir.

Grönland balinasının DNA onarım sistemi: Kanser araştırmasında yeni ufuk

Araştırmacılar, bu koruma mekanizmalarını daha yakından incelemek amacıyla Grönland balinasına odaklanmaya karar vermişlerdir. Grönland balinası, dünyadaki en uzun ömürlü memelilerden biridir ve bu hayvanlar 200 yaşı aşabilmektedir. Bu olağanüstü uzun yaşam süresi, Alaska İnuitlerinin nesiller boyunca bildiği bir gerçektir ve yerel balina avcılığı kaptanları biyologlara bu hayvanların iki insan ömrü yaşadığını söylemiştir. Bilim insanları bu gözlemi, balinaların göz merceklerindeki proteinleri inceleyerek ve bu hayvanların etine gömülü zıpkınları tarihlendirerek bilimsel olarak doğrulamışlardır.

Gorbunova, Grönland balinasıyla özellikle ilgilenme nedenini, bu hayvanların kötü huylu tümörlere dair hiçbir rapor olmadığını söyleyerek açıklamaktadır. Alaska'nın Barrow kentindeki İñupiaq topluluğuyla iletişime geçen araştırmacılar, bu topluluk tarafından geçimlik amaçlı avlanan Grönland balinasından doku örnekleri almak için izin istemiştir. Topluluk, geleneksel yöntemlerini kullanarak her yıl çok az sayıda balina avladığını ve araştırmacılarla küçük doku parçaları paylaşmayı kabul ettiğini belirtmiştir. Gorbunova, bu işbirliğinin araştırmalarını mümkün kıldığını ve gelecekte bu araştırmanın artan kanser oranlarıyla boğuşan İnuit topluluğuna fayda sağlayabileceğini vurgulamaktadır.

Taze Grönland balinası dokusuyla başlayan deneyler, araştırmacıları şaşırtıcı sonuçlara ulaştırmıştır. İlk hipotezleri, balinaların fillerden daha büyük olduğundan, belki de sadece p53 üreten tümör baskılayıcı genin daha fazla kopyasına sahip olabileceği yönündeydi. Ancak bulgular bu beklentiyi karşılamadı ve araştırmacılar yeni bir strateji izlemeye karar verdiler.

CIRBP proteini: Soğuktan doğan kanser koruması

Araştırmacılar, Grönland balinalarının kanserden kaçınmak için başka ne yapıyor olabileceklerini düşünmeye başlamışlardır. Gorbunova, belki de balinaların hücrelerin ilk etapta mutasyon biriktirmesine izin vermediğini, sadece işlerin hücrenin ortadan kaldırılması gereken noktaya bozulmasına izin vermediklerini öne sürmüştür. Bu strateji, daha iyi DNA onarımını içerebilir çünkü DNA'daki kırılmalar tehlikeli olabilir ve kansere yol açabilir. Araştırma sonuçları, bu hipotezin doğru olduğunu göstermiştir.

Gorbunova, insanların DNA kırılmalarını onarmada oldukça iyi olduğunu, ancak balinaların insandan neredeyse iki ila üç kat daha iyi olduğunu belirtmektedir. Grönland balinası hücreleri, DNA parçalarını kaybetmemekte ve uçları doğru şekilde birleştirmektedir. Bu olağanüstü yeteneğin kaynağı, CIRBP (soğukla indüklenebilir RNA bağlayıcı protein) adlı bir proteindir. Gorbunova, bu proteinin Grönland balinası hücrelerinde diğer türlere göre çok daha bol olduğunu ve soğuk tarafından aktive edilen bir gen tarafından üretildiğini açıklamaktadır.