Gökbilimciler Ay'daki gizemli parıltıyı 380 bin kilometre uzaktan yakaladı

Ay'ın karanlık yüzeyinde meydana gelen ani bir parıltı, gökbilim dünyasında önemli bir keşife yol açtı. Kuzey İrlanda'daki Armagh Gözlemevi ve Planetaryumu'ndaki teleskoplar tarafından kaydedilen bu olay, bir meteoroidin Ay yüzeyine çarpması sırasında oluşan ışık patlamasını belgelemeleri başardı. Saniyeden kısa süren bu çarpışma, Ay'ın yüzeyi ve bugün hala ona çarpan uzay enkazı hakkında beklenmedik bilgiler ortaya çıkardı. Gökbilimciler tarafından geniş ilgi gören bu gözlem, Ay çarpışmalarının ne sıklıkta meydana geldiğini ve Ay'a çarpan nesnelerin özellikleri hakkında araştırmaların ilerlemesine katkı sağladı.

Armagh Gözlemevi'nin tarihi gözlemi

Ay'a çarpan meteoroid olayı 19 Aralık 2025'te saat 19:32 UTC'de gerçekleşti. Armagh Gözlemevi'nin Ay İzleme Projesi kapsamında, hassas optik sistemler kullanarak Ay'ın gece tarafını sürekli izleyen teleskoplar tarafından ilk olarak bu parıltı tespit edildi. Olay, saniyenin bir kesri boyunca görülebilen, açık bir Ay çarpma parıltısı olarak tanımlandı ve son yıllarda kaydedilen en parlak parıltılar arasında yer aldı. İkinci bir gözlemevi daha sonra bu tespiti doğruladı ve böylece kozmik ışınlardan veya alet gürültüsünden kaynaklanan yanlış sinyal olasılığı önemli ölçüde azaldı. Armagh Planetaryumu tarafından yayınlanan açıklamada, araştırmacılar bu olayın doğrulanmış bir Ay çarpma parıltısı olduğunu ve meteoroid çarpışmasının gerçekleştiğini teyit ettiler. Gözlemevi'nin teleskop ağı 2015'ten beri Ay'ı izliyor ve çıplak gözle görülemeyecek kadar soluk parıltılar hakkında veri topluyor. Otomatik sistemler yüksek kare hızlarında sürekli video kaydediyor, daha sonra insan doğrulaması için potansiyel çarpma olaylarını işaretliyor.

Meteoroid çarpışmasının özellikleri ve enerji salınımı

Dünya'nın aksine, Ay'ın atmosferi bulunmadığından girdiklerinde küçük nesneleri yakamaz ve bu nedenle meteoroid çarpışmaları daha şiddetli sonuçlar doğurur. Birkaç santimetre çapındaki meteoroidler bile Ay yüzeyine sağlam ulaşır ve saatte 60 bin kilometreden fazla hızla seyahat ederek yüzlerce kilogram TNT'ye eşdeğer enerji serbest bırakır. Bu kısa ışık patlamalarını tespit etmek, araştırmacıların çarpışmaların ne sıklıkta meydana geldiğini ve sorumlu enkazın boyutunu tahmin etmelerini sağlıyor. Aralık çarpmasının kaynağı hala analiz ediliyor ve araştırmacılar, parıltının zamanını ve konumunu, Aralık ortasında zirve yapan Geminid ve Ursid meteor akımlarıyla karşılaştırıyor. Parlaklık ve süreye dayanarak, bilim insanları meteoroidin sadece birkaç kilogram ağırlığında olduğunu tahmin ediyor. Böyle bir nesne, Ay'ı kaplayan ince toz ve kaya tabakası olan ay regolitine çarptığında, anında buharlaşır ve Dünya'dan görülebilen parlak bir bulut oluşturur.

Gözlemlerin bilimsel önemi ve doğrulama süreci

Gözlem önemlidir çünkü parıltı, kalibre edilmiş Ay izleme aletleri tarafından gerçek zamanlı olarak yakalandı. Armagh ekibinin doğrulaması, bilim insanlarının atmosferi olmayan bir cisim üzerindeki yüksek hızlı çarpışmaları incelemelerine yardımcı olan, doğrulanmış Ay çarpma parıltılarının genişleyen kaydına ekleniyor. Ekip şimdi, ışığın zaman içinde nasıl değiştiğini ortaya koyan ve çarpan cismin enerjisini ile kütlesini tahmin etmeye yardımcı olan parlaklık eğrisini inceliyor. Karşılaştırılabilir izleme çabaları, dünyanın en uzun süredir devam eden Ay çarpma tespit programlarından birini işleten Alabama, Huntsville'deki NASA'nın Meteoroid Çevre Ofisi tarafından yürütülüyor. Bu bağımsız ağlardan elde edilen veriler, Dünya ve Ay yakınındaki enkaz ortamının anlaşılmasını geliştirerek küresel meteoroid akış modellerine katkıda bulunuyor.