Fırlatma rampası kazası Rusya'nın uzay yeteneğini tehdit ediyor

Geçen hafta Kazakistan'daki Baykonur Kozmodromu'nda yaşanan bir olay, Rusya'nın Uluslararası Uzay İstasyonu'na astronot ve kargo taşıma görevini ciddi şekilde tehdit etmeye başladı. Fırlatma rampasında meydana gelen bu kaza, bir zamanlar dünya uzay alanında öncü konumda olan Rus uzay programının günümüzdeki kırılgan durumunu açıkça ortaya koymaktadır. Olay, sadece teknik bir sorun olmanın ötesinde, uluslararası uzay işbirliğinin geleceği hakkında da önemli sorular gündeme getirmiştir.

Kazanın Detayları ve Yaşananlar

Soyuz roketinin kalkışı sırasında meydana gelen olayda, roketin güçlü egzozunun etkisiyle fırlatma öncesi hazırlıklar için kullanılan servis platformu, koruyucu barınağından dışarı itildi. Platform daha sonra aşağıdaki alev hendeğine düşerek önemli hasarlar aldı. Roketin kendisi herhangi bir sorunla karşılaşmadan uzaya yöneldi ve Rusya'dan Sergey Kud-Sverchkov ile Sergei Mikaev ve NASA'dan Chris Williams olmak üzere üç astronotu başarıyla Uluslararası Uzay İstasyonu'na ulaştırdı. Ancak bu başarılı fırlatmanın ardında, fırlatma sahasında ciddi bir hasar oluşmuş bulunuyordu.

Fırlatma sahasının ertesi gün çekilen fotoğraf ve video görüntüleri, platformun yerinden çıkmış ve ağır hasar görmüş olduğunu net biçimde gösterdi. Rus uzay faaliyetlerini yakından takip eden RussianSpaceWeb.com'u yayınlayan Anatoly Zak, platformun ciddi şekilde hasar gördüğünü ve muhtemelen yeniden inşa edilmesi gerekebileceğini belirtmiştir. Zak'ın değerlendirmesine göre, donanımın bir kısmı yeniden kullanılabilir olsa da, platformun düşmesi ve yaşadığı hasar nedeniyle kapsamlı onarım çalışmaları kaçınılmazdır.

Cuma günü yayınlanan resmi açıklamada, Rus uzay programından sorumlu devlet şirketi Roscosmos, fırlatma rampasında belirtilmemiş hasar olduğunu doğruladı. Şirket, onarımlar için gerekli tüm parçaların mevcut olduğunu ve hasarın yakın gelecekte giderileceğini ifade etmiştir. Ancak bu açıklama, sorunun ne kadar ciddi olduğu konusunda endişeleri tam olarak gidermemiştir.

Rusya'nın Uzay Yeteneğine Yönelik Tehdit

Roscosmos'un rampa tamir edilene kadar Uluslararası Uzay İstasyonu'na herhangi bir astronot fırlatamayacak olması, durumun ciddiyetini ortaya koymaktadır. Uzay yorumcusu Vitaly Yegorov, Telegram'daki bir gönderisinde, 2019'dan beri Uluslararası Uzay İstasyonu programının Rus bölümüne hizmet veren tek fırlatma rampasının bu olduğunu vurgulayarak, Rusya'nın bugün insanları uzaya fırlatma kabiliyetini kaybettiğini belirtmiştir. Yegorov'a göre, bu durum 1961'den beri Rusya'nın yaşamadığı bir krizdir.

SpaceX'in Dragon uzay aracı gibi diğer araçlar, astronotlar ve kargo için alternatif taşıma çözümleri sunabilse de, bu seçenekler Rusya'nın Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki bölümü için tam bir çözüm sağlayamamaktadır. Özellikle, sadece Soyuz roketi tarafından yörüngeye fırlatılan Rus Progress kargo aracı, uzay istasyonunun Rus segmentindeki iticiler tarafından kullanılan yakıtı taşıyabilmektedir. Bu iticiler, uzay istasyonunun tutumunu ve yönelimini korumak için kritik bir sistem olup, kenetlenmeler için doğru hizalanmayı sağlamakta ve kontrolden çıkarak dönmesini önlemektedir.

Bir sonraki Progress fırlatması 20 Aralık'ta planlanmış olsa da, neredeyse kesinlikle ertelenecektir. NASA, kazayı küçümseyen bir açıklama yayınlayarak, istasyonun yeniden yükseltme ve tutum kontrolü için yeterli kapasiteye sahip olduğunu ve bu kapasiteye beklenen hiçbir olumsuz etki olmadığını belirtmiştir. Ancak bu açıklama, Rusya'nın uzay faaliyetlerinin devamı konusundaki belirsizliği tamamen ortadan kaldırmamıştır.

Teknik Arıza ve İnsan Hatası

Kazanın nedenine ilişkin araştırmalar, fırlatmadan yaklaşık bir saat önce roketin altındaki konumundan barınağa doğru yuvarlanan servis platformunun, birinin geri yuvarlanmasını önlemek için bir durdurucuyu koymayı unutması nedeniyle yerinden çıkmış olabileceğini göstermektedir. Anatoly Zak, o raylarda fren olması gerektiğini belirtmiş, teknisyenlerin bu frenleri manuel olarak kurduğunu ve bunun 1.600'den fazla Soyuz fırlatması için rutin olarak gerçekleştirilen bir adım olduğunu açıklamıştır.

Kazaya mekanik bir arızanın neden olması da mümkün olarak değerlendirilmektedir. Rusya'nın Soyuz roketleri ve kapsülleri, yarım yüzyıldan fazla bir süredir son derece güvenilir olduklarını kanıtlamış olsa da, eski teknolojilere ve prosedürlere güvenmeleri, bu tür sorunların ortaya çıkmasını kolaylaştırmaktadır. Rutin işlemlerde yapılan küçük bir ihmal veya teknik bir aksaklık, büyük sonuçlara yol açabilmektedir.

Ukrayna Krizi ve Yaptırımların Etkisi

Bazı analistler, bu tür sorunları Rusya'nın Ukrayna işgaline bağlamaktadırlar. İşgal nedeniyle uzay programından para ve kaynakların başka alanlara yönlendirilmesi, Rus uzay sektörünün bakım ve modernizasyon çalışmalarını olumsuz etkilemiş olabilir. Batılı ülkeler tarafından uygulanan yaptırımlar ise, teknoloji ve malzeme tedarikinde ek engeller yaratmıştır.