Bu dinozorun sesi sizi şaşırtacak! Pulaosaurus'un ses kutusu keşfedildi

Kuzey Çin'in Hebei eyaletinde, Jura dönemine tarihlenen bir kaya parçasında keşfedilen Pulaosaurus qinglong adlı küçük dinozor türü, paleontoloji dünyasında büyük heyecan yarattı. Yaklaşık 163 milyon yıl öncesine uzanan bu fosil, yalnızca iyi korunmuş iskeletiyle değil, aynı zamanda nadir rastlanan kemikli ses kutusu ile de dikkat çekiyor. Bilim insanları, bu bulgunun dinozorların nasıl ses çıkardığına dair uzun süredir devam eden gizemi aydınlatabileceğini düşünüyor. Özellikle ses kutusu olarak bilinen larinks yapısının kemikleşmiş halde bulunması, dinozorların iletişim biçimleri ve evrimsel süreçleri hakkında yeni soruların gündeme gelmesine yol açtı.

Pulaosaurus qinglong'un keşfi ve önemi

Pulaosaurus qinglong'un fosili, Pekin'deki Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropoloji Enstitüsü'nden paleontolog Yunfeng Yang ve ekibi tarafından incelendi. Fosil, kırmızımsı kumtaşı üzerinde doğal bir pozisyonda, kafatası, omurga, kalça, kollar ve bacaklar bir arada olacak şekilde bulundu. Bu durum, fosilin ölümünden sonra kısa sürede gömüldüğünü ve bozulmadan günümüze ulaştığını gösteriyor. Fosilin bulunduğu kayalarda yer alan kül ve göl tortusu katmanları, bölgenin o dönemde nemli ve ormanlık bir yapıya sahip olduğunu ortaya koyuyor. Pulaosaurus'un vücut uzunluğu yaklaşık 71 santimetre olarak ölçüldü ve iskeletin detayları, bu türün henüz tam olarak yetişkinliğe ulaşmamış bir bireye ait olduğunu düşündürüyor. Araştırma ekibi, Pulaosaurus'u erken neornithischian grubuna, yani kuş kalçalı küçük bitki yiyen dinozorlar arasına yerleştiriyor. Bu grup, ilerleyen dönemlerde ördek gagalı ve boynuzlu dinozorlar gibi ünlü otoburların atası olarak biliniyor.

Dinozor ses kutusu: Evrimsel bir ipucu

Pulaosaurus qinglong'un fosilinde en dikkat çekici bulgu, alt çene yakınında yer alan ve ses kutusu olarak bilinen larinksin kemikleşmiş halde korunmuş olması. Günümüzde çoğu sürüngende bu yapı esnek kıkırdaktan oluşurken, Pulaosaurus'ta kemikleşmiş olarak bulunması son derece nadir bir durum. Ses kutusu, hava yolunu açıp kapatan arytenoid adı verilen uzun kemiklerden oluşuyor ve bu kemikler, alt çene uzunluğunun yaklaşık yüzde seksenine kadar uzanıyor. Bu oran, bazı kuş türlerinde görülen oranlara oldukça yakın. Bilim insanları, bu bulgunun dinozorların kuş benzeri sesler çıkarabildiğine dair önemli bir kanıt sunduğunu belirtiyor. 2023 yılında yapılan bir başka araştırmada, Pinacosaurus grangeri adlı dinozorda büyük bir larinksin sesin ana kaynağı değil, modülatörü olarak işlev gördüğü ortaya konmuştu. Ayrıca, 2016 yılında Kretase dönemine ait Vegavis adlı kuşta, trake içinde bulunan syrinx organı, kuşların ses üretimindeki evrimsel çeşitliliğe işaret etmişti. Tüm bu bulgular, dinozorların ses çıkarma yeteneğinin, modern kuşların ortaya çıkmasından çok daha önce evrimleşmiş olabileceğini gösteriyor. Ses kutusu, bu evrimsel sürecin anlaşılmasında anahtar bir rol oynuyor.

Beslenme alışkanlıkları ve fosildeki izler

Pulaosaurus qinglong'un göğüs ve karın bölgesinde, bitki tohumlarının şekline uyan oval izlerle karışık küçük çakıl taşları tespit edildi. Bu bulgu, dinozorun bitki ağırlıklı beslendiğini ve yiyecekleri öğütmek için küçük taşlar yuttuğunu gösteriyor. Ayrıca, diş yapısında görülen yaprak kenarlı yanak dişleri de bitki örtüsünü ısırmaya ve parçalamaya uygun bir adaptasyon olarak öne çıkıyor. Fosilde, dili ve ağzın tabanını destekleyen ince kemiklerden oluşan hyoid yapısının bir kısmı da korunmuş durumda. Ancak bu kemiklerin kısa olması, Pulaosaurus'un dil hareketlerinin oldukça sınırlı olduğuna işaret ediyor. 2018 yılında yapılan bir çalışma, kuş olmayan dinozor türlerinin genellikle basit ve köklü dillere sahip olduğunu, uzun ve hızlı hareket eden dillere ise rastlanmadığını ortaya koymuştu. Bu nedenle, Pulaosaurus'un yiyecekleri toplamak ve işlemek için daha çok gagasını, dişlerini ve ön uzuvlarını kullandığı düşünülüyor. Ses kutusu ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişki ise, dinozorların çevreleriyle nasıl iletişim kurdukları konusunda yeni sorular doğuruyor.