Araştırma ortaya koydu; Kadınların beyni aylık döngüde değişiyor

Adet döngüsünü kontrol eden hormonların vücutta yarattığı etkiler sadece üreme sistemiyle sınırlı değildir. Yapılan araştırmalar, bu hormonların beyin yapısında da önemli değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. 2023 yılında yayımlanan bir çalışma, bu mekanizmanın nasıl işlediğine ilişkin önemli bulgular sunmuştur.

Araştırmanın kapsamı ve yöntemi

Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara kampüsündeki nörobilimciler Elizabeth Rizor ve Viktoriya Babenko tarafından yönetilen araştırma ekibi, 30 kadını adet döngüleri boyunca izlemiş ve hormon seviyelerinin değişmesiyle eş zamanlı olarak beyindeki yapısal değişiklikleri belgelemişlerdir. Araştırmacılar, katılımcıların adet görme, yumurtlama ve orta-luteal olmak üzere üç farklı dönemde MRI taramaları yaptırmışlardır. Her tarama sırasında, bilim insanları aynı zamanda katılımcıların hormon seviyelerini de ölçmüşlerdir. Bu kapsamlı yaklaşım, hormonlar dalgalandıkça beyinde neler olduğunu anlamaya yardımcı olmuştur.

Hakemli bir dergide yayınlanan bulgular, adet döngüsü sırasındaki beyin değişikliklerinin sadece üreme ile ilgili bölgelerde meydana gelmediğini göstermiştir. Araştırmacılar, adet döngüsü kaynaklı hormon ritimleriyle eş zamanlı olarak insan beyaz madde mikroyapısında ve kortikal kalınlıkta beyin çapında değişikliklerin meydana geldiğini belirtmişlerdir. Bu bulgular, beyin-hormon etkileşiminin klasik olarak bilinen hipotalamik-hipofiz-gonadal-eksen bölgeleriyle sınırlı olmayabileceğini göstermektedir.

Hormonların beyin yapısı üzerindeki etkileri

Araştırmanın sonuçları, hormonlar dalgalandıkça gri ve beyaz madde hacimlerinin de değiştiğini ve beyin omurilik sıvısının hacminin de etkilendiğini ortaya koymaktadır. Yumurtlamadan hemen önce, 17β-östradiol ve lüteinleştirici hormon seviyeleri yükseldiğinde, katılımcıların beyinleri daha hızlı bilgi aktarımını gösteren beyaz madde değişiklikleri sergilemiştir. Bu dönemde beyin, bilgi işleme kapasitesini artırmaya hazırlanmış görünmektedir.

Yumurtlamadan önce yükselen folikül uyarıcı hormon, daha kalın gri madde ile ilişkilendirilmiştir. Bu hormon, yumurtalık foliküllerini uyarmaya yardımcı olurken aynı zamanda beyin yapısında da değişikliklere neden olmaktadır. Yumurtlamadan sonra yükselen progesteron ise artan doku ve azalan beyin omurilik sıvısı hacmi ile bağlantılı bulunmuştur. Her hormonun farklı bir etkisi olması, adet döngüsünün beyin üzerinde çok yönlü bir etki yarattığını göstermektedir.

Araştırmacılar, bu yapısal değişikliklerin beyni kullanan kişi için tam olarak ne anlama geldiğinin henüz bilinmediğini belirtmişlerdir. Ancak bu bulgular, gelecekteki çalışmalar için önemli bir temel oluşturmaktadır. Özellikle, olağandışı veya şiddetli adet ile ilgili ruh sağlığı sorunlarının nedenlerini anlamaya yardımcı olabilecek potansiyeli taşımaktadır.

Adet döngüsü araştırmalarının önemi

Tipik olarak bir yaşam süresi boyunca yaklaşık 450 kadar adet döngüsü yaşayan kadınlar, bu döngülerin vücut üzerindeki etkilerini anlamak açısından önemli bir araştırma alanı oluşturmaktadır. Dünya nüfusunun kabaca yarısını hayatlarının yarısı boyunca etkileyen bu biyolojik süreç, tarihsel olarak yeterince araştırılmamıştır. Hormonların beyin üzerindeki etkisine ilişkin araştırmaların çoğu, yapısal değişikliklerin kendisine değil, bilişsel görevler sırasındaki sinirsel iletişime odaklanmıştır.