Ay'dan getirilen gizemli taş bilim dünyasını şaşırttı

1972 yılında gerçekleştirilen Apollo 17 görevi sırasında Ay'dan getirilen taş örneklerinden biri, yıllar sonra yapılan detaylı analizlerle bilim dünyasında yeni tartışmaların fitilini ateşledi. Amerikan bilim insanları, bu özel ay taşında tespit ettikleri bileşimin, bugüne kadar bilinen Ay jeokimyasıyla uyuşmadığını ortaya koydu. Araştırmacılar, taşın içerdiği sülfür-33 izotopundaki belirgin eksikliğin, Ay'ın oluşumuna ve geçmişine dair mevcut bilgileri sorgulatacak nitelikte olduğunu belirtti. Bu bulgu, hem Ay'ın jeolojik evrimine hem de Güneş Sistemi'nin erken dönemlerine ışık tutabilecek önemli ipuçları barındırıyor.

Apollo 17'nin bilimsel mirası ve taşın korunma süreci

Apollo 17, NASA'nın Ay'a düzenlediği son insanlı görev olarak tarihe geçti. Aralık 1972'de Ay yüzeyine inen astronotlar Eugene Cernan ve jeolog Harrison Schmitt, toplamda 117 kilogramdan fazla taş ve toprak örneğiyle Dünya'ya döndü. Bu örneklerin bir kısmı hemen analiz edilirken, bazıları ise olası yeryüzü kontaminasyonundan korunmak amacıyla helyum gazı içeren özel kapsüllerde mühürlenerek saklandı. Yıllar boyunca bu örnekler, gelecek nesil bilim insanlarının gelişmiş teknolojilerle yapacağı analizler için bekletildi. Brown Üniversitesi'nden bir ekip, Eylül 2025'te yayımlanan bir makalede, bu nadir örneklerden birini açarak ultra yüksek çözünürlüklü spektrometri yöntemiyle detaylı bir inceleme gerçekleştirdi. Analiz sırasında, taşın içindeki sülfür izotoplarının dağılımı hassas biçimde ölçüldü ve özellikle sülfür-33 izotopunda beklenmedik bir eksiklik tespit edildi.

Sülfür-33 anomalisinin olası kökenleri

Bilim insanları, ay taşında gözlemlenen sülfür-33 eksikliğinin kökenine ilişkin iki ana hipotez üzerinde duruyor. İlk olasılık, bu izotopun Ay'ın oluşumunun ilk dönemlerinde, yüzeyin magma okyanusuyla kaplı olduğu sırada fotokimyasal süreçlerle kaybolmuş olabileceği yönünde. Bu senaryoya göre, Ay'ın genç atmosferinde ultraviyole ışınlarının etkisiyle daha hafif olan sülfür-33 izotopunun buharlaşarak uzaya kaçmış olması muhtemel. Böylece, geride kalan taşlarda daha ağır sülfür izotopları baskın hale gelmiş olabilir. İkinci hipotez ise, Ay'ın kökeninin Dünya ile çarpışan ve Theia adı verilen varsayımsal bir protoplanete dayandığını öne sürüyor. Yaklaşık 4,5 milyar yıl önce gerçekleştiği düşünülen bu dev çarpışma sırasında, Theia'dan gelen materyalin Ay'ın bugünkü yapısına katkıda bulunduğu ve sülfür-33 eksikliğinin de bu kaynaktan kaynaklanabileceği belirtiliyor. Eğer bu hipotez doğrulanırsa, Theia'nın varlığına dair ilk somut kimyasal kanıt elde edilmiş olacak.