Sosyal güvenlikte yapay zeka dönemi denetimlerin artacağının habercisi

Aslında SGK uzun süredir dijital dönüşüm içinde. E-bildirge, MEDULA, e-reçete, e-vizite, e-Devlet hizmetleri, e-tebligat gibi uygulamalarla artık işlemlerin büyük bölümü dijital ortamda yürütülüyor. Denetimde yapay zekâ entegrasyonu bu zincirin yeni halkası. Kurum, her ay 30 milyona yakın sigortalı kaydı, 13 milyon emekli maaşı ve 100 milyonu aşkın sağlık provizyonunu işliyor. Bu devasa veri havuzu, denetimde verimlilik sağlasa da kişisel veri güvenliği bakımından hassas bir alan oluşturuyor. Çünkü artık SGK'nın elindeki bilgi yalnızca çalışma geçmişi değil; kişinin sağlık raporlarından aile yapısına kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor.

Verimlilik ile mahremiyet arasında dijital denetim, kamu kaynaklarının korunması açısından büyük avantaj sunuyor. Ancak aynı sistem, mahremiyet ve veri gizliliği açısından dikkatli kurgulanmazsa, çalışanların ve emeklilerin özel yaşamına dair bilgilerin dolaşıma girmesi riski doğar. Örneğin, sağlık provizyonu analizinde kullanılan yapay zekâ modeli, kişinin hastalık türü, ilaç kullanımı veya tedavi geçmişi gibi verileri işliyor. Bu tür veriler, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca "özel nitelikli kişisel veri" sayılıyor. Dolayısıyla SGK'nın bu süreci yürütürken veri maskeleme, anonimleştirme ve erişim denetimi politikalarına dikkat etmesi gerekiyor. Aksi hâlde yapay zekâ, yalnızca denetim aracı değil, mahremiyet riski kaynağı da olabilir.

DÜNYADA DA YAYGINLAŞIYOR

Yapay zeka destekli sistemler genellikle "ön inceleme" niteliğinde. Yani nihai karar hâlâ insan denetçisi tarafından veriliyor. Ancak algoritmanın oluşturduğu risk skorlaması, denetim sürecinin yönünü belirlediği için dolaylı olarak sonuçları etkileyebiliyor. Dünyada sosyal güvenlik kurumları benzer yönde ilerliyor:

- Estonya ve Finlandiya, vatandaşların sosyal yardıma uygunluğunu otomatik tespit eden algoritmalar kullanıyor.

- İspanya Sosyal Güvenlik Kurumu ise sahte prim bildirimlerini makine öğrenmesiyle analiz ediyor.

DENETİM KAPASİTESİ ARTACAK

Denetim kültürünün dijitalleşmesi, sadece teknik değil, kurumsal davranış değişikliği anlamına da geliyor. SGK denetmenleri artık sahada değil, ekran başında, veri analitiği sonuçlarıyla çalışabilir. Bu durum hem eğitim ihtiyacını hem de yeni bir meslek profili gerektiriyor. Yapay zekâ çıktılarının doğru yorumlanabilmesi için hukuk, bilişim ve istatistik bilgisi bir arada gerekecek.Yapay zekâ dönemi, denetim kapasitesini artıracak. Ancak bu dönüşüm, sadece "teknoloji başarısı" olarak değil, aynı zamanda etik bir sınav olarak görülmeli. Yapay zeka destekli denetimde kişisel verilerin kullanımına çok dikkat edilmesi gerekiyor. Diğer yandan yapay zekanın denetlediği algoritmalara ilişkin kontrolün de sağlanması önemli.