Yaşlanma beyni nasıl etkiliyor ve diyet bunu değiştirebilir mi?

İnsan beyninin yaşlanma sürecinde maruz kaldığı değişimler, hastalıklara karşı savunmasızlığı giderek artırıyor. Leibniz Yaşlanma Enstitüsü – Fritz Lipmann Enstitüsü'nde yürütülen yeni bir araştırma, bu yıpranmanın bir bölümünün önlenebileceği veya tersine çevrilebileceği bir yol olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar, yaşlanmanın beyin proteinlerinin kimyasal olarak nasıl işaretlendiğinde temel değişikliklere neden olduğunu ortaya koydular ve bu bulguların Alzheimer gibi hastalıkların tedavisi için yeni kapılar açabileceğini belirtiyorlar.

Yaşlanma beyin proteinlerini nasıl değiştiriyor

Araştırma ekibi, genç ve yaşlı farelerin beyin proteinlerini karşılaştırmak için kütle spektrometrisi adı verilen ileri bir teknoloji kullandı. Elde ettikleri veriler, hayvanlar yaşlandıkça ubikitilasyon adı verilen bir süreçte belirgin farklılıklar ortaya koydu. Bu süreç, proteinlere kimyasal etiketler ekleyerek beyne hangi moleküllerin işlevini yitirdiğini ve geri dönüştürülmesi gerektiğini söyler. Yaşlı fare beyinlerinde, bu ubikitilasyon etiketleri belirli proteinler üzerinde birikmeye başlıyor ve bu birikim, beyin fonksiyonlarının düzgün çalışmasını olumsuz yönde etkiliyor.

Moleküler biyolog Alessandro Ori, ubikitilasyonun beyin proteinlerinin yaşamı boyunca nasıl yönetildiğini kontrol eden bir moleküler anahtar gibi işlev gördüğünü açıklıyor. Bu sistem, bir proteinin aktif kalıp kalmayacağını, işlevini değiştirip değiştirmeyeceğini veya parçalanıp parçalanmayacağını belirliyor. Yaşlanma süreci ilerledikçe, bu ince ayarlı sistem giderek dengesiz hale geliyor ve birçok etiket birikmeye başlıyor. Bazı etiketler ise tamamen kaybolabiliyor, bu da belirli proteinlerin miktarından bağımsız olarak sorunlara yol açabiliyor.

Diyet müdahalesi yaşlı beyinde değişim sağlayabiliyor

Araştırmacılar, yaşlı fareleri dört hafta boyunca kalori kısıtlamalı bir diyetle besleyerek bu süreci tersine çevirip çeviremeyeceklerini test ettiler. Daha sonra hayvanları normal diyete döndürdüler ve sonuçlar oldukça ilginç çıktı. Bazı proteinler için, kalori kısıtlaması yapılan diyetin uygulanması, kimyasal etiketlemeyi genç hayvanlarda gözlemlenen duruma geri getirdi. Bu bulgu, yaşlılıkta bile diyetin beyindeki moleküler süreçler üzerinde hala önemli bir etkiye sahip olabileceğini gösteriyor.

Ancak araştırmacılar, bu etkinin tüm proteinler ve protein yönetim süreçleri genelinde evrensel olmadığını vurguluyor. Diyet, beyindeki bazı yaşlanma süreçlerini yavaşlatırken, diğerlerini neredeyse hiç etkilemiyor veya hatta arttırabiliyor. Bilim insanları altta yatan mekanizmaları henüz tam olarak aydınlatmamış olsalar da, sonuçlar beyin sağlığı için son derece önemli olan protein etiketlemenin yaşlılıkta bile diyet yoluyla ayarlanabileceğini gösteriyor.