Ultra işlenmiş gıdalar genç kadınlarda kanser riskini artırıyor

Boston'daki Massachusetts General Brigham Hastanesi'nde yürütülen kapsamlı bir araştırma, ultra işlenmiş gıdaların genç yetişkinler arasında hızla artan kolorektal kanser oranlarıyla doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir. Araştırmanın başkanı ve gastroenterolog Dr. Andrew Chan tarafından yönetilen bu çalışma, son on yıllarda 50 yaşın altındaki kişilerde kolorektal kanser vakalarının keskin bir şekilde artmasının nedenlerini açıklamaya yönelik önemli ipuçları sunmaktadır. Perşembe günü JAMA Oncology dergisinde yayınlanan bulgular, beslenme alışkanlıklarının bu endişe verici eğilimi nasıl tetikleyebileceğini ilk kez bilimsel olarak ortaya koymaktadır.

Araştırmanın kapsamı ve metodolojisi

Hemşireler Sağlık Çalışması II'ne katılan 29 binden fazla kadının verilerini kullanan araştırma, 1989 yılından bu yana devam etmekte olan bir izleme çalışmasıdır. Çalışmaya kaydolduklarında 24 ile 42 yaş arasında olan katılımcılar, 1991'den 2015'e kadar tam 24 yıl boyunca yakından takip edilmiştir. Bu uzun izleme süresi, araştırmacılara beslenme alışkanlıklarının uzun vadeli etkilerini değerlendirme fırsatı vermiştir. Her dört yılda bir tüm katılımcılar diyetleri hakkında detaylı anketler doldurmuş ve 50 yaşından önce en az bir kolonoskopi muayenesi yaptırmışlardır. Bu titiz metodoloji, araştırmanın güvenilirliğini ve bulguların geçerliliğini önemli ölçüde artırmıştır.

Ultra işlenmiş gıdalar ve polip gelişimi arasındaki bağlantı

Araştırma, daha fazla ultra işlenmiş gıda yemek ile 50 yaşından önce adenoma adı verilen kansere dönüşebilecek polip gelişmek arasında güçlü bir bağlantı bulmuştur. Adenomlar, kolorektal kanserlerin yaklaşık yüzde 75'inin kaynağını oluşturmakta olup, Cleveland Clinic'e göre bu poliplerin yalnızca yaklaşık yüzde 5'i kanserli olsa da, kanser gelişme potansiyeli açısından önemli bir göstergedir. Araştırmada yaklaşık 1.200 kadın adenoma gelişmiş ve en az ultra işlenmiş gıda yiyenlere kıyasla, günlük kalori alımlarının üçte birini ultra işlenmiş gıdalardan elde eden kadınlarda adenoma gelişme olasılığı yaklaşık 1,5 kat daha yüksek bulunmuştur. Bu bulgular, ultra işlenmiş gıdaların sadece genel sağlık açısından değil, özellikle kanser riskinin artırılması açısından ciddi bir tehdit oluşturduğunu göstermektedir.

Araştırmacılar, ultra işlenmiş gıdalar ve serpilmiş lezyonlar arasında ise herhangi bir bağlantı görmemiştir. Serpilmiş lezyonlar hala kansere dönüşebilecek olarak kabul edilse de, kolorektal kanser vakalarıyla daha az ilişkilidir. Bu ayrım önemlidir çünkü kolon kanserlerin çoğunluğu adenomalardan ortaya çıktığı için, ultra işlenmiş gıdaların özellikle adenoma gelişme riskini artırması, bu gıdaların kolorektal kanser riskini doğrudan artırabileceğine dair daha güçlü kanıt sunmaktadır.

Hangi gıdalar en yüksek riski taşıyor?

Araştırma, ultra işlenmiş gıdalar içinde de belirli kategorilerin diğerlerinden daha yüksek risk taşıdığını ortaya koymaktadır. Şeker ve yapay tatlandırıcılar açısından zengin diyetler adenoma oranlarıyla en çok ilişkilendirilmiş olup, bunu sos, yayılabilir gıdalar ve baharat açısından zengin diyetler yakından takip etmiştir. Bu bulgular, ultra işlenmiş gıdaların içeriğinin ve bileşiminin kanser riskine katkıda bulunduğunu göstermektedir. Ortalama Amerikalı'nın diyetinin büyük bölümünü oluşturan bu gıdalar, özellikle çocuklar arasında yaygın olup, kalori açısından yüksek olmalarının yanı sıra depresyon, Tip 2 diyabet ve erken ölümle de ilişkilendirilmiştir.

Bilimsel açıklamalar ve mekanizmalar

Dr. Folasade May, UCLA'daki David Geffen Tıp Okulu'nda gastroenterolog ve tıp doçenti olarak, ultra işlenmiş gıdaların kanser riskini artırabileceğine dair birkaç olası mekanizmanın bulunduğunu açıklamaktadır. İlk olarak, ultra işlenmiş gıdalar kolon da dahil olmak üzere bağırsaklarda iltihaplanmaya neden olmakta ve bu da bağırsakların hasar gördüğünde kendini onarma ve tümörleri kontrol altında tutma yeteneğini zayıflatmaktadır. Yüksek iltihaplanma seviyeleri genel olarak kanserle ilişkilidir. İkinci bir hipotez, daha fazla ultra işlenmiş gıda yiyenlerin obezite ve Tip 2 diyabete sahip olma olasılığının daha yüksek olması olup, her ikisi de kolorektal kanser için daha yüksek risk ile ilişkilidir. Üçüncü olarak, araştırmanın yazarı Dr. Chan, ultra işlenmiş gıdaların bağırsak mikrobiyomunu değiştirdiğini ve bunun teoride bağırsaklardaki hücreleri kansere dönüşme olasılığını artırabileceğini belirtmektedir.