Çocukların toprakla oynaması bağışıklık sistemlerini güçlendirebilir mi?

Çocukluk yıllarında dışarıda toprakta oynamanın bağışıklık sistemini güçlendirdiği söylemi, sadece bir söylenti değildir. Bilimsel araştırmalar, erken dönemde toprağa maruz kalmanın çocukların alerji ve otoimmün hastalıklar geliştirme riskini önemli ölçüde azaltabileceğini kanıtlamıştır. Bu bulgu, bağışıklık sisteminin alerjenlere veya vücudun kendi dokularına karşı gereksiz tepki vermesinden korunmasını sağlayabilir. Ancak bu koruyucu mekanizmanın arkasında yatan bilim, birçok ebeveynin sandığından çok daha karmaşık ve ilginçtir.

Bağışıklık sistemi nasıl gelişiyor?

Bir çocuğun bağışıklık sistemi yaşamın ilk yıllarında kritik bir gelişim döneminden geçer. Bu süreçte, vücuttaki koruyucu hücre ordusu olarak tanımlanabilecek bağışıklık sistemi, vücudun kendi hücreleri ile zararsız veya hastalık yapıcı olan yabancı maddeler arasında nasıl ayrım yapacağını öğrenmek zorundadır. Sistem, hastalık yapıcı patojenleri tespit etmeyi ve onlara saldırmayı öğrenirken, aynı zamanda zararsız maddelere karşı aşırı tepki vermemeyi de öğrenmelidir. Bu dengeyi sağlamak, çocuğun gelecekteki sağlığı için hayati önem taşır.

University College London'da tıbbi mikrobiyoloji fahri profesörü Graham Rook'a göre, bağışıklık sisteminin bu düzenleyici kolunun genişlemesini sağlayan moleküler sinyallerin esas olarak bağırsaklardaki mikroplardan geldiği ortaya çıkmıştır. Bu mikroplara 'bağırsak mikrobiyomu' denir ve insan sağlığı için temel bir rol oynar. Bağırsak mikrobiyomu içindeki bu mikroplardan bazıları, yaşamamız için ihtiyaç duyduğumuz vitaminlerin üretilmesine yardımcı olur ve yiyeceklerimizi sindirmemize destek sağlarlar. Dolayısıyla, sağlıklı bir mikrobiyom, genel sağlığın temelini oluşturur.

Mikrobiyom gelişimi ve erken yaşam deneyimleri

Yaşamın ilk yılı, mikrobiyomun gelişimi açısından son derece önemli bir dönemdir. Bebekler, vajinal yolla doğarlarsa doğum kanalından geçerken ve emziriliyorlarsa anne sütünden çeşitli bakteriler alırlar. Bu ilk mikrop maruziyeti, çocuğun mikrobiyomunun temelini oluşturur. Çocuklar büyüdükçe, geniş bir yelpazedeki kaynaklardan mikroplarla istikrarlı bir şekilde karşılaşırlar. Toprakta oynamak, hayvanlarla etkileşim kurmak ve çeşitli çevrelerle temas etmek, bu mikrop çeşitliliğini artırmanın doğal yollarıdır.

'Eski dostlar hipotezi' adı verilen ve Graham Rook tarafından 2003'te önerilen bir teori, erken çocuklukta maruz kaldığımız mikropların çeşitliliği ne kadar fazlaysa, mikrobiyomlarımızın o kadar çeşitli olacağını ve dolayısıyla bağışıklık sistemlerimizin dostu düşmandan o kadar iyi tanıyacağını öne sürmektedir. 'Eski dostlar' terimi, bir kişinin sağlığına zarar vermeden vücudun üzerinde ve içinde yaşayan yararlı veya 'kommensal' mikropları ifade eder. Bu hipotez, erken dönemde mikroplarla karşılaşma eksikliğinin insanları bağışıklık hastalıklarına daha yatkın hale getirdiğini öne süren daha yaygın bilinen hijyen hipotezine benzer.

Araştırmalar, bir çiftlikte veya evcil hayvanı olan bir evde büyüyen çocukların, kentsel veya evcil hayvansız ortamlardaki çocuklara kıyasla alerji geliştirme olasılığının daha düşük olduğunu göstermiştir. Bu bağlantı, toprakta oynamak ve çeşitli mikroplarla karşılaşmanın gerçekten koruyucu bir etkiye sahip olduğunu düşündürmektedir.

Eski dostlar hipotezi ve hijyen hipotezinin farkı

Eski dostlar hipotezi, bulaşıcı patojenlerin aksine, erken yaşamda kommensal mikroplarla karşılaşmanın önemini vurgular. Bu fikir araştırmalarla desteklenmektedir; Avrupa'daki birkaç çalışma, erken dönemde mikroplarla karşılaşmanın alerji gelişimine karşı koruma sağlamadığını öne sürmüştür. Hijyen hipotezine yönelik bir başka eleştiri de, 'çok temiz' hale geldiğimiz fikrini öne sürerek hastalıkları önlemede iyi hijyenin önemini küçümsemesidir. Graham Rook ve meslektaşları 2016 tarihli bir incelemede, bu noktayı açıkça vurgulamışlardır.

Eski dostlar hipotezi, bağırsak mikrobiyomunun çoğunu yok edebilen erken yaşamda antibiyotik aşırı kullanımının ve yenidoğanları vajinal bakterilere maruz bırakmayan sezaryen doğumların neden artan alerji riskiyle ilişkilendirildiğini açıklamaya yardımcı olabilir. Bu bulgular, modern tıbbi uygulamaların bazılarının, istemeden de olsa, çocukların doğal mikrop maruziyetini azalttığını göstermektedir.