Alkol kansere beş farklı yoldan neden oluyor...

Duygu Göktürk - Kasım 18, 2025 20:54 | Son Güncelleme Tarihi: Kasım 18, 2025 20:55

Araştırmalar, alkollü içeceklerin vücutta tetiklediği beş farklı biyolojik mekanizmanın kanser gelişimine yol açtığını ortaya koymaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılda yaklaşık 100.000 kanser vakasından sorumlu olan alkol, tütün ve obeziteden sonra önlenebilir üçüncü kanser nedeni konumundadır.

Kapat

HABERİN DEVAMI

Alkol ve kanser arasındaki ilişki, bilim insanlarının uzun yıllardır araştırma konusu olmuş ve sonuçta oldukça endişe verici bulgulara ulaşılmıştır. Yapılan kapsamlı araştırmalar, alkollü içeceklerin en az beş farklı biyolojik mekanizma yoluyla kanser gelişimini tetikleyebildiğini göstermektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl yaklaşık 100.000 kanser vakası ve 20.000 kanser ölümü alkol tüketimi ile doğrudan ilişkilendirilmektedir. Bu istatistikler, alkolu tütün ve obeziteden sonra önlenebilir üçüncü kanser nedeni haline getirmektedir. 2025 yılında, ABD genel cerrahı tarafından yayınlanan danışma belgesi, alkollü içeceklerin etiketlerine uyarı yazısı eklenmesi çağrısında bulunmuş ve bu konunun ne kadar ciddi olduğunu vurgulamıştır. Tüm bu bulgular, alkol tüketiminin kanser riski açısından ne denli önemli bir faktör olduğunu ortaya koymaktadır.

Etanol ve DNA metilasyonu: ilk mekanizma

Alkollü içeceklerin içeriğinde bulunan etil alkol, yani etanol, alkolün kansere neden olduğu ilk mekanizmanın merkezinde yer almaktadır. Etanol, vücuda alındığında DNA metilasyonu adı verilen bir süreci bozabilir. Bu süreçte, belirli moleküller DNA moleküllerine tutunarak bir genin aktif olup olmadığını belirlemektedir. Tümör büyümesini baskılamaktan sorumlu olan genler vardır ve araştırmalar, bu tür genlerin metilasyonunun gerçekleşmesi durumunda, etanolün bu genleri etkili bir şekilde 'kapatarak' tümör gelişimine doğrudan yol açtığını göstermektedir. Bu mekanizma, özellikle düzenli alkol tüketimi yapan kişilerde daha belirgin şekilde ortaya çıkmaktadır. Etanolün DNA metilasyonunu bozma yeteneği, kanser gelişim sürecinin başlangıcında kritik bir rol oynamaktadır.

Asetaldehit ve doğrudan DNA hasarı: ikinci mekanizma

Vücudun alkolu parçalamaya başladığı andan itibaren, etanol sorunlu olmaya devam etmektedir. Başlangıçta, vücutta bulunan bir enzim etanolu asetaldehit adı verilen bir kimyasala dönüştürmektedir. Wisconsin Üniversitesi Tıp ve Halk Sağlığı Fakültesi'nde tıp doçenti olan Dr. Noelle LoConte, hem etanol hem de asetaldehitin kanserojen özelliğe sahip olduğunu ve ağız, boğaz veya yemek borusu iç yüzeyine dokunduklarında kansere neden olabileceklerini belirtmiştir. Etanol gibi, asetaldehit de DNA metilasyonunu bozabilmektedir. Ancak asetaldehitin etkisi bununla sınırlı değildir; bu kimyasal doğrudan DNA'ya zarar verebilmekte ve DNA sentezini ile onarımını engelleyebilmektedir. DNA hücre büyümesi için talimatlar sağladığından, hasarlı DNA hücrelerin kontrolsüz büyümesine neden olarak tümörün oluşumuna yol açabilmektedir. Alkolün asetaldehite dönüştürüldüğü ağız ve karaciğerdeki hücreler, bu tür DNA hasarı açısından özellikle risk altında bulunmaktadır.

Reaktif oksijen türleri ve oksidatif stres: üçüncü mekanizma

Alkol tarafından tetiklenen üçüncü mekanizma, reaktif oksijen türleri (ROS) adı verilen zararlı molekülleri içermektedir. Bu moleküller hücre metabolizmasının doğal yan ürünleri olmakla birlikte, çok fazla birikirirse, DNA'ya zarar veren oksidatif strese neden olabilmektedir. Araştırmalar, aşırı alkol kullanımının yemek borusunda CYP2E1 enziminin seviyelerini artırdığını göstermektedir; normalde bu enzim ilaçları metabolize etmektedir. Yüksek CYP2E1 seviyeleri, DNA'ya zarar veren ROS üretimini artırarak gen mutasyonlarına ve tümörlere yol açmaktadır. ROS ayrıca hücre davranışını bozarak hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına ve yayılmasına neden olmaktadır. Karaciğerde, ROS inflamatuar maddelerin ve lifli protein kollajenin üretimini tetikleyerek karaciğerin skarlaşmasına, yani sirozun oluşumuna yol açmaktadır. Bu durum daha sonra karaciğer kanseri riskini önemli ölçüde artırmaktadır.

Östrojen hormonu ve meme kanseri riski: dördüncü mekanizma

Alkolü kansere bağlayan dördüncü mekanizma, alkolün östrojen hormonu seviyeleri üzerindeki etkisini içermektedir. Dr. LoConte'nin açıklamasına göre, alkol östrojen kan seviyelerini yükseltmektedir ve bu durum bazı meme kanseri türleri için 'yakıt' görevi görmektedir. Bilim insanları, tümör hücrelerinin östrojenin takılabileceği bir reseptörü olduğunda, östrojenin tutunduğunu ve tümör hücresini daha aktif hale getirebileceğini, böylece büyümesini ve yayılmasını hızlandırabileceğini düşünmektedir. Araştırmalar, alkolün meme tümörlerinin oluşumunu tetikleyebileceğini ve ayrıca mevcut meme kanserini kötüleştirebileceğini öne sürmektedir. Bu mekanizma, özellikle kadınlarda kanser riskini artırmada önemli bir rol oynamaktadır.

Alkol çözücü olarak hareket ederek diğer kanserojenler için: beşinci mekanizma

Alkolü kansere bağlayan beşinci ve son mekanizma, alkolün tütün dumanı gibi diğer kaynaklardan gelen kanserojen moleküller için bir çözücü görevi görebileceğini öne sürmektedir. Bu zararlı partiküller alkol içinde çözünerek, çeşitli dokulara nüfuz etmesini ve bunların içinde DNA hasarına neden olmasını kolaylaştırmaktadır. Bu etki, özellikle ağız ve boğaz kanseri riskini artırmaktadır. Alkol, kanserojen maddelerin vücuda daha kolay penetrasyonunu sağlayarak, bu maddelerin hücresel seviyede daha fazla hasar yapmasına olanak tanımaktadır.

Kolon ve rektum kanserleri ile folat eksikliği bağlantısı

Ağız, boğaz ve karaciğer kanserleriyle karşılaştırıldığında, alkol ve kolon ile rektum kanserleri arasındaki bağlantı daha az net olmakla birlikte, bu ilişkinin folat metabolizması ile bir bağlantısı olabileceği düşünülmektedir. Folat, kan hücrelerinin yapılmasına yardımcı olan önemli bir besindir ve ayrıca DNA metilasyonunda kritik bir rol oynamaktadır. Ancak çok fazla alkol içmek vücuttaki folat seviyelerini azaltabilmektedir. Bu alkol kaynaklı folat eksikliği DNA hasarına ve sonuç olarak kansere yol açabilmektedir. İlginç bir şekilde, bir çalışma alkol içen ancak aynı zamanda diyet ve takviye yoluyla yüksek folat seviyelerine sahip olan kişilerin, içen ancak düşük folata sahip kişilerle karşılaştırıldığında karaciğer kanseri geliştirme riskinin daha düşük olduğunu bulmuştur. Birkaç çalışma, orta ila yüksek miktarda alkol tüketen kişilerde, yüksek folat alımının kolon kanserine karşı korumaya yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.

Alkol türü fark etmiyor, doza bağlı risk artıyor

Bu mekanizmaların tükettiğiniz alkollü içecek türüne bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğini merak edebilirsiniz; ancak araştırmalar alkol ve kanser riski arasındaki bağlantının her tür alkollü içecek için var olduğunu öne sürmektedir. Bira, şarap veya spirits olsun, etanol içeriği ve buna bağlı mekanizmalar benzer şekilde çalışmaktadır. Bununla birlikte, çalışmalar ne kadar çok içerseniz, kanser riskinin o kadar yüksek olduğunu göstermektedir. Amerikan Klinik Onkoloji Derneği ve ABD Genel Cerrahı ayrıca bir ömür boyunca içki içtiğiniz sürenin de önemli bir faktör olduğunu vurgulamıştır. Dr. LoConte, özellikle daha düşük içki miktarlarında bile, meme, baş ve boyun kanserleri için hala bir miktar artmış risk vardır olduğunu belirtmiştir.

Güvenli bir doz yoktur: kanser riski bireysel faktörlere bağlı

Alkol ve kanser söz konusu olduğunda, gerçekten güvenli bir doz bulunmamaktadır. Bu, herhangi bir miktarda içen herkesin kesinlikle kanser olacağı anlamına gelmemektedir. Aksine, bir kişinin kanser geliştirme riski, hastalığın aile geçmişi, genel sağlık durumu ve sigara içme veya diyet gibi yaşam tarzı alışkanlıkları gibi birçok faktöre bağlı bulunmaktadır. Ancak ortalama olarak, çalışmalar alkol tüketimini azaltmanın kanser riskini düşürmeye yardımcı olduğunu bulmuştur. Bu bulgular, alkol tüketiminin sadece bir yaşam tarzı seçimi değil, aynı zamanda ciddi bir sağlık riski olduğunu göstermektedir. Kişisel kanser riski profili ne olursa olsun, alkol tüketimini sınırlamak veya tamamen bırakmak, kanser gelişim olasılığını azaltmanın en etkili yollarından biridir.

Etiketler:

alkol ve kanser sağlık riski DNA hasarı kanser mekanizmaları tıbbi araştırma