Kömür külünde milyarlarca dolarlık sır: ABD'nin yeni kaynağı ortaya çıktı...

ABD'de gerçekleştirilen kapsamlı bir bilimsel çalışma, ülkedeki kömür santrallerinden çıkan atık külün, milyarlarca dolar değerinde nadir toprak elementleri barındırdığını gözler önüne serdi. Araştırmaya göre, bu atıkların içindeki nadir toprak elementleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin kritik mineraller konusunda dışa bağımlılığını azaltma potansiyeline sahip. Özellikle enerji, teknoloji ve savunma sanayileri için hayati öneme sahip olan bu elementlerin, kömür külünden geri kazanılması halinde, ülke ekonomisine ve enerji güvenliğine önemli katkılar sağlayabileceği belirtiliyor.

Nadir toprak elementleri neden bu kadar önemli?

Nadir toprak elementleri, periyodik tabloda yer alan 17 farklı elementi kapsıyor. Bu grup; 15 lantanid ile birlikte ytriyum ve skandiyumdan oluşuyor. Söz konusu elementler, modern teknolojinin vazgeçilmez bileşenleri arasında yer alıyor. Akıllı telefonlardan elektrikli araçlara, rüzgar türbinlerinden pillerin üretimine kadar pek çok alanda kullanılıyorlar. ABD'de ise bu kritik minerallerin yerli rezervleri oldukça sınırlı. Ülke, ihtiyacının büyük bölümünü ithalat yoluyla karşılıyor ve bu ithalatın yaklaşık yüzde 70'i Çin'den sağlanıyor. Bu durum, ABD'nin enerji ve teknoloji sektörlerinde dışa bağımlılığını artırıyor ve tedarik zincirinde kırılganlık yaratıyor. Dolayısıyla, kömür külünde bulunan nadir toprak elementleri gibi yeni ve yerli kaynaklar, hem ekonomik hem de stratejik açıdan büyük önem taşıyor.

Kömür külünde gizli hazine: 100 milyar dolarlık potansiyel

2024 yılında yayımlanan araştırmada, Teksas Üniversitesi'nden jeobilimciler, kömür santrallerinden çıkan atık külün içeriğini mercek altına aldı. Elde edilen verilere göre, ABD genelinde yıllardır biriken kömür külü, toplamda 165 milyar dolar değerinde nadir toprak elementi barındırıyor. Bu miktarın yaklaşık 97 milyar dolarlık kısmı ise pratik olarak geri kazanılabilir durumda. Araştırma ekibi, 1985 ile 2021 yılları arasında erişilebilir kömür külü yataklarında 11 milyon ton nadir toprak elementi tespit etti. Bu rakam, ülkedeki mevcut rezervlerin neredeyse sekiz katına denk geliyor. Özellikle lantanid grubundaki elementlerin toplam teorik değeri 56 milyar dolar civarında. Ancak, bu elementlerin tamamı kolayca çıkarılamıyor. Erişilebilir külün yaklaşık yüzde 30 ila 70'i kullanılabilirken, buradan elde edilebilecek lantanidlerin değeri 8,4 milyar dolara kadar çıkabiliyor. Ytriyum ve skandiyumun eklenmesiyle birlikte, geri kazanılabilir toplam değer 97 milyar dolara ulaşıyor.

Kömür külünden nadir toprak elementleri nasıl geri kazanılıyor?

Kömür, doğal olarak saf bir madde değil; oluşumu sırasında çeşitli mineralleri ve elementleri de bünyesine alıyor. Kömür yakıldığında ise yanıcı kısımlar gaz haline dönüşürken, geride kalan külde nadir toprak elementlerinin konsantrasyonu artıyor. Bu cam benzeri kül, kömürdeki nadir toprak elementlerinin 4 ila 10 katı daha fazla oranda bulunmasına olanak tanıyor. Ticari madenlerle kıyaslandığında bu konsantrasyonlar düşük olsa da, kömür külünün zaten mevcut ve atık olması, ek bir madencilik faaliyeti gerektirmeden geri kazanımını cazip kılıyor. Araştırmacılar, kömür külü işlenerek elde edilen nadir toprak elementlerinin, hem ekonomik değer yaratacağını hem de çevresel etkileri azaltacağını vurguluyor. Özellikle atık depolama alanlarının iyileştirilmesi ve çevreye olan olumsuz etkilerin azaltılması açısından bu yöntemin önemli avantajları bulunuyor.