Kara delik çifti OJ287! 40 yıllık gizem çözüldü

Uluslararası bir astronom ekibi, Dünya'dan yaklaşık 50 milyar ışık yılı uzaklıktaki OJ287 adlı kuasarda yer alan birbirini dönen iki kara deliğin radyo görüntüsünü elde ederek, astrofizikte uzun süredir tartışılan bir gizemi aydınlattı. Finlandiya'nın Turku Üniversitesi'nin liderliğinde yürütülen çalışma, kara delik çiftlerinin varlığını doğrudan doğrulayan ilk fotoğrafı sunarak, bilim dünyasında büyük bir heyecan yarattı. Bu gelişme, kara deliklerin doğası ve evrende nasıl etkileştikleri konusunda yeni bir dönemin kapılarını aralıyor.

Kara delik çifti ilk kez görüntülendi: OJ287'de tarihi an

Kara delikler, evrende ışığın dahi kaçamayacağı kadar güçlü çekim alanlarına sahip olan, süper yoğun gök cisimleri olarak biliniyor. Genellikle, Güneş'ten çok daha büyük yıldızların yaşamlarının sonunda çökerek oluşturduğu bu yapılar, uzun yıllar boyunca yalnızca teorik olarak var oldukları düşünülen kozmik nesnelerdi. Ancak 2019 yılında, Olay Ufku Teleskobu (EHT) tarafından M87 galaksisinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin görüntülenmesiyle birlikte, kara deliklerin varlığı ilk kez doğrudan gözlemlenmiş oldu. Bunu, 2022'de Samanyolu'nun merkezindeki Yay A* kara deliğinin fotoğrafı izledi. Tüm bu gelişmeler, kara deliklerin yalnızca tek başlarına değil, çiftler halinde de bulunabileceği sorusunu gündeme getirdi. OJ287'deki kara delik çifti ise, bu sorunun yanıtını somut bir şekilde ortaya koydu.

OJ287 kuasarında kara delik çifti: Bilim dünyasında bir dönüm noktası

OJ287, Dünya'dan 50 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alan ve inanılmaz parlaklığıyla dikkat çeken bir kuasar olarak biliniyor. Kuasarlar, merkezlerinde devasa kütleli kara delikler barındıran ve çevrelerindeki maddeyi yutarak muazzam miktarda enerji yayan gök cisimleridir. OJ287'nin merkezinde ise, biri Güneş'in 18.35 milyar katı, diğeri ise 150 milyon katı kütleye sahip iki kara delik bulunuyor. Bilim insanları, OJ287'nin parlaklığının 12 yıllık periyotlarla değiştiğini gözlemleyerek, bu değişimin iki kara deliğin birbirinin etrafında dönmesinden kaynaklandığını uzun süredir öne sürüyordu. Ancak, bu teorinin doğrudan kanıtlanması için çok yüksek çözünürlüklü gözlemlere ihtiyaç vardı.

Radyo teleskoplarla gelen çözüm: Ultra yüksek çözünürlükte kara delik çifti görüntüsü

Çift kara deliğin varlığını kesin olarak kanıtlamak için, yer ve uzay tabanlı radyo teleskopların bir araya getirildiği ultra uzun temel radyo interferometre (VLBI) teknolojisi kullanıldı. Özellikle, Rusya'nın RadioAstron uydusu ile elde edilen 12 mikroarc saniyelik ultra yüksek çözünürlüklü veriler, OJ287'deki iki kara deliğin ayrı ayrı gözlemlenmesini mümkün kıldı. Bu teknoloji sayesinde, Dünya'dan Ay'a olan mesafenin yarısı kadar bir sanal teleskop oluşturularak, daha önce tek bir nokta gibi görünen kara deliklerin detaylı haritası çıkarıldı. Araştırma ekibi, 2014'te oluşturulan radyo haritasında OJ287'nin verilerini analiz ederek, iki kara deliğin varlığını ve aralarındaki etkileşimi net bir biçimde ortaya koydu.

OJ287'deki kara delik çiftinin özellikleri ve önemi

OJ287'deki büyük kara delik, Güneş'in 18.35 milyar katı kütlesiyle, bugüne kadar gözlemlenen en büyük kara deliklerden biri olarak öne çıkıyor. Küçük kara delik ise, Güneş'in 150 milyon katı kütlesine sahip. Bu iki devasa gök cismi, kütle çekimiyle birbirine bağlı olarak, yaklaşık 12 yıllık bir döngüde birbirlerinin etrafında dönüyor. Küçük kara delik, bu döngü sırasında büyük kara deliğin çevresindeki akresyon diskine iki kez çarparak, gözlemlenebilir parlaklık artışlarına neden oluyor. Bilim insanları, bu tür kara delik çiftlerinin evrende nadir görüldüğünü ve gözlemlenmesinin, kara deliklerin evrimi ve galaksi oluşumu gibi temel astrofiziksel süreçler hakkında önemli bilgiler sunduğunu vurguluyor.